GELD STINKT SOMS HELEMAAL NIET!

“Pecunia non olet”, zei de Kerk van Rome in haar jeugd; en begroef “haar” notabelen dus in haar kerken. “Niks daarvan”, zei later de Franse overheid en het mocht niet meer. Men vreesde dat de restanten van deze notabelen ook de pest konden verspreiden… U kent ook het Bijbelse woord: “Geef de keizer wat de keizer toekomt en God wat God toekomt”. Good old Marx sprak bitter over ”de ijskoude wateren van de egoïstische berekening”. Hij doelde op “het geld dat corrumpeert en dat alle verhoudingen kan schaden”.  Met “rijk en rijken” heeft de mensheid dus al langer, een best wat spannende verhouding.

Ik zeg wat oubollig: “Rijk is een mens, die tevreden is met wat hij is en met wat hij heeft”. Als tweede wijsheid voeg ik toe : “Geld maakt niet gelukkig, maar armoede maakt  wel ongelukkig”..

Toch vraag ik me af, of “zo’n gelukkige mens” het echt niks kan schelen als iemand heel veel materiële rijkdom heeft. En ook weet ik: “Rijk zijn is niks, rijk blijven is de echte kunst”,

Neem deze gedachten even als intrigerende kick-offs, nu ook François Hollande zijn 75% top-belasting in 2013 niet zal mogen innen…! En een boze Depardieu van Poetin een paspoort krijgt.. Dat alles kan in een land waar 50% geen enkele inkomstenbelasting betaalt…

-In de categorie “rijk” zit nogal wat variatie

Arm ben je volgens Eurostat/Brussel, als je minder binnenkrijgt dan 60% van het modale inkomen van je land. Dan kom je in West-Europa op iets van ruim 900 euro en dat geldt al voor 15 à 20% van de bevolking. Hoe zuidelijker je komt, hoe hoger dat percentage nu is… Dus dat hebben we allemaal keurig gedefinieerd.

Wat rijk is heeft men, bij mijn weten, (nog) niet gedefinieerd. Het ligt in elk geval akelig veel hoger dan de Balkenende-norm (moet ik als Nederlander natuurlijk zeggen). In Frankrijk is het recent echter gedefinieerd door president Hollande die de lat (fiscaal) legde bij méér dan 1 miljoen “revenus” per jaar. Want dan moet je van hem over het meerdere, 75% aan de staat geven. Zo kom je dan bij het 2^e  miljoen op nog “maar 250.000 euro netto”, wat weer iets hoger is dan die Balkenende-norm. Overigens, heeft de Franse Hoge Raad (waarin ook ene Sarkozy zit), even geleden de maatregel ontoelaatbaar genoemd. Hollande nu ná 2013 dus een betere gooi doen…

Mensen als Bill Gates en Warren Buffet, Mittal, Tatra en ene Carlos Slim (uit Mexico) alle  tientallen miljarden zwaar, zijn niet superrijk, schatrijk of “puissant rijk”, maar gewoon “schandalig” rijk. Dat denken vele van ons en vragen zich af hoe dat kan.

-Hoe je aan die rijkdom kwam maakt hét verschil.

Ik vraag me altijd eerst af: is die rijkdom geërfd of door “eigen” inspanning vergaard. Kreeg je het van je familie, dan hopen vele, dat de fiscus je op de dag van “beuren”, flink kaal heeft geplukt. Om daarmee de vele ongelukkige soortgenoten te helpen ergens in de wereld, of om iets hemels moois aan “onze aarde toe te voegen”. Iets wat iedereen begeesteren kan en dat ons allen happy maakt. Dus ik krijg het altijd even moeilijk met die supertoto winnaars… tenzij…

Nog moeilijker wordt het als iemand zijn zakken (en nog meer) vulde met publiek geld.. Geld dat dus van medeburgers komt die er vaak hard voor werkten. Als degene die overheidsgeld verkreeg daar ook nog heel wat minder hard voor moest ploeteren dan de gemiddelde belastingbetaler, wordt het voor mij echt onplezierig. Dus als iemand “jat via valse declaraties”, via omkopen geld scoorde, of zelfs door zijn werk als ambtenaar niet of slecht te doen, dan hoop ik dat hij gauw gepakt wordt. Ergerlijk is ook als een bestuurder van een overheidsdienst die geen klant hoeft te verwerven (omdat hij een ordinaire monopolist is), een half vermogen verdient. Terwijl zijn prestatie niets met het voortbestaan van werkgelegenheid van doen heeft.. Ik was 6 jaar ambtenaar voor het rijk, zag nogal wat foute dingen en ook dat er, na enig getwijfel,  toch flink werd opgeruimd.. Zo hoort het ook.

Als iemand zijn geld maakte door een privé-onderneming te runnen met werknemers en mooie producten (en jarenlang), dan moet je daar, denk ik, blij mee zijn. Hij nam risico, werkte goed (had vaak ook het geluk aan zijn zijde), maar deelde dat met andere mensen. Die daarvan met hun families konden leven. Is de rijke een pure beursspeculant, of zo’n gigabank met hypersnelle computers die dag en nacht loeren en “algoritmisch” inpikken, dan ligt het (minstens gevoelsmatig) anders. Zo draagt men immers niet enorm bij aan de “maatschappij”. Je haalt met trucjes, sarcasme en gevoelloos heel veel geld uit het economische (maatschappelijke) verkeer. Het enige positieve is dan nog dat hij het vervolgens met bakken (consumptief) uitgeeft of zijn leven ervan afhangt. Dan houdt hij (waar dan ook) tenminste nog werkgelegenheid in stand…U moet dan ook zijn tuinman, klusjesman, trainer en honden-uitlater niet vergeten (!).. Ik vergat even zijn bodyguards, want vele van zijn soort leven “gevaarlijk”.

Ach, als je bezit vooral een groot pakket aandelen is van een of meerdere bedrijven, dan varieert je rijkdom dagelijks met de beurskoersen en kun je ook in korte tijd miljarden verliezen. Tenzij je even tijd hebt om het herstel af te wachten. Gokte je echt fout dan zou je “alles”  in een klap kunnen verliezen: zie de crises van nu en zeker die van de 30-er jaren. Daarom steeg recent ook de goudprijs zo sterk en ook de prijzen voor kunst en antiek. Nogal wat “gewone”  mensen waren ook op papier miljonair omdat hun huis gewoon verdubbelde in prijs. Sommigen hadden echter moeite om de OG-belasting te voldoen en verkochten die stenen maar, ten einde raad.

Rijkdom kent dus vele gedaanten en ook veel lelijkheid. En kan ook een verrassend en catastrofaal avontuur zijn…. Dus moeten we wat oppassen met het vellen van oordelen.

-Een politiek gekleurde anekdote over “oud geld”.

Een oud verhaaltje illustreert fraai wat vele denken: Een rijke erfgenaam ziet op een wandeling door zijn eigen park een clochard op “zijn” bank liggen te slapen. Hij wekt hem en zegt hem onmiddellijk op te krassen. Maar de clochard vraagt, waar zijn geld vandaan komt… Hij antwoord eerlijk, dat zijn vader hem dat naliet en wil het gesprek beëindigen. Maar de volgende vraag is, waar die vader dan dat geld vandaan had. “Wel, ook van zijn vader”, is het antwoord. De volgende vraag: “En waar haalde die het vandaan? En de rijkaard bekent: “Die heeft er voor gevochten en hij heeft gewonnen!” Nu staat de clochard staat op van de bank, stroopt zijn mouwen op en zegt: “Welaan, zullen wij dan nú even een potje er om vechten?” Die rijkaard belde toen natuurlijk de politie... Zo zit onze wereld niet zelden in elkaar, weten we. De rechtvaardigheid van de sterkste..  

-De staat moet rijkdom “dus” corrigeren door herverdeling.

Als er grote inkomensverschillen ontstaan leidt dat tot gevoelens van grote onrechtvaardigheid en sociale onrust. Veel landen kennen dan ook een wettelijk minimuminkomen voor arbeid en ook overheidsbijstand. Dat betekent dat de staat “via belastingen een “te hoog inkomen”  afroomt en dat dus maatschappelijk herverdeelt. Zo dempt de staat de “uitwassen van het systeem” als de betrokkene dat niet al zelf een beetje deed (ook met staatshulp..) via speciale stichtingen en foundations.

 De staat wordt (in een democratie) bestierd door een regering en een parlement en dus door gekozen politici gerund. De (belasting)wetten zijn dan ook de uitdrukking van de maatschappelijke opvattingen van een verkozen meerderheid en dus kan het stevig verkeren. Zie nu de keiharde confrontatie daarover in de VS, waar Obama gewoon tot een “cliff-hanger” verwerd door een schokkende ideologische vechtpartij dat zelfs in de VS opvalt. En het leek op Nieuwjaarsdag nog niet geregeld te zijn. Want Obama wordt door “rijk” gehaat en dus “gewoon gesloopt”… En daarom blijft het bereikte “compromis” ook niet meer dan een rookgordijn.

Zie ook Schröder, de socialistische ex-kanselier in Duitsland, die via de beruchte Hartz-IV wetgeving, de verzorgingsstaat geheel aftrimde. En die zo de basis legde voor een land met groei en afnemende staatsschuld. Maar met ook ruim 20 miljoen “echte armen”; vooral WW-ers dus. En dat in een land met grote (en groeiende) inkomensverschillen. Hij toonde dat het fit houden van een industriestaat met hoge welvaart in de huidige liberaal-kapitalistische wereld lage arbeidskosten vereist en een grote “arbeidsmobiliteit” (dus ook een soepel ontslagrecht) en zelfs het opheffen van een “wettelijk minimuminkomen”. Let wel: dat gebeurde met instemming van de sociale partners, dus ook de vakbonden. En zie de glorieuze export en de weer dalende WW in het huidige Duitsland. Het suggereert dat, in de huidige geglobaliseerde wereld, een welvarend land enkel “on top” kan blijven ten koste van een “arme onderlaag” en grote inkomensverschillen… Merkel sprak bij de jaarwisseling over: “de balans hervinden tussen welvaart en solidariteit”. Ze bedoelde ook dat “een verzorgingsstaat à la Française” niet meer van deze tijd is. Dit is de kern van het huidige verschil van opvatting tussen Hollande en Merkel c.s. !

 Wat er in Zuid-Europa gebeurt is daarvan de karikatuur: een land met hoge schulden er bovenop helpen gaat daar enkel ook nog over de rug van de “onderlaag”: via inkomens- en pensioenafbouw, giga-belastingverhogingen en mini-sociale uitkeringen voor miljoenen werkelozen. De keus is dus kennelijk: óf allemaal verarmen en afglijden in een krimpende rechtvaardige verzorgingsstaat óf die verzorgingsstaat voor 30% afschaffen!

 Of moet je zeggen, dat het westen (dat een verzorgingsstaat bouwde ten koste van “de halve arme wereld”), nú ontdekt dat het jaren op de pof leefde en nu ontdekt dat we ons die verzorgingsstaat niet meer kunnen permitteren. Omdat andere ons (die te duur werden!) zwaar beconcurreren. Of moet je eigenlijk zeggen, dat wij “wat oud, volgegeten en te voldaan” economisch insliepen en nu te weinig ondernemend, dynamisch en energiek zijn geworden om de “rat-race” aan te kunnen voeren? Het lijkt het erop dat dit vooralsnog de juiste wijsheden zijn, “for years to come”!

 Dus die discussie over rijkdom gaat nu veranderen in een discussie over veel te grote armoede en té onfatsoenlijke inkomensverschillen! Maar let ook op met belastingen heffen; dat  leert ons de beruchte curve van ene Laffer. Die laat zien dat:  “Als je een belasting heffen te ver doordrijft, dan sloop je de basis waarop die berust”. De huidige vloed aan fiscale emigranten van Frankrijk naar België, laat dat nu letterlijk zien. Pompidou had ook gelijk toen hij zei: “Trop d’impôt, tue l’impôt”.

-Het woord aan een zeer bekende rijke (nr. 2 op de wereldranglijst)

Een recent interview met de hoogbejaarde (Warren Buffet), die al vaker gewoon  1 miljard  “rijker of armer” werd tussen ontbijt en souper stond in de Franse pers.  Charlie Rose van Bloomberg Business sprak met hem. Een extract:

*Warren stelt voor dat elke rijke, van wat hij aan inkomen beurt, boven 1 miljoen, gewoon 30% aan belasting betalen moet. Tot aan de 10 miljoen, daarna moet hij 35% betalen aan de fiscus. Hij heeft een “echte wetenschappelijke redenering” daarvoor! Hij zag namelijk de officiële statistiek van de 400 rijkste ter wereld (de laatste keer opgesteld in 2009). Daar staat in dat het gemiddelde inkomen 220 miljoen dollar per jaar was. De helft van hen betaalde daarover minder dan 20% belasting en een kwart zelfs minder dan 15%. En zes van hen betaalden gewoon nul aan belasting…

Hij zegt: “Die behoorden alle tot de 47% van Romney (= zij die in de VS niet van een uitkering leven) en ik vind hun nietsnutten. Zij die 15, 20 of 200 miljoen verdienen kun je echt niet allemaal enkel 10% laten betalen…”

Tja leuk om te weten, maar ik ben niet echt onder de indruk van zijn luciditeit. Zo ziet dus het rechtvaardigheidsgevoel er uit van een puissant rijke uit de categorie “schatrijk, maar ook best wel sympathiek”! Immers, hij schonk net als Gates de helft van zijn vermogen aan goede doelen… Beide riepen ook “collega’s” op hetzelfde te doen.. Maar het liep geen storm.

N.B.:Vermogensbelasting kwam in dit gesprek niet aan de orde… die bestaat ook niet in de VS en vele andere landen. Wel in Frankrijk en Nederland… De kinderen van Gates krijgen ook allen maar een schijntje van wat pa en ma, bij leven, bezaten…. Zij, die enorm veel geld uitdelen in Afrika en aan andere goede ideeën die armen echt helpen, vinden dat laten erven van grote vermogens voor kinderen zeer gevaarlijk is en een gelukkig leven in de weg staat.

-Een beetje “Buffet-beleggingsadvies” voor rijke lezers.

Om de beleggers onder u zijn inzichten in de economie van nu en morgen niet te onthouden, geef ik ook zijn kijk daarop weer. “Beleggingsadviesjes” dus van een optimistisch iemand. Let wel: hij is een échte Amerikaan!

*Dat gehannes over dat schuldplafond in de VS ziet hij als circus. Iedereen kan weten dat die politici het niet zover laten komen dat hun land echt afgaat.

*De beurs is in de VS al weer 4 jaar positief. Die enorme zeepbel (subprimes), verergerd met die fraude op Wallstreet, veroorzaakte een domino-effect. Maar sinds drie jaar zitten we al weer in beter vaarwater… Voor hen die op lange termijn willen beleggen zeg hij: beleg in aandelen! Niet in obligaties want ze geven nauwelijks rendement en je loopt ook valuta-risico ermee (de dollar ziet hij verder dalen dus!). Los daarvan zijn het, zegt W., “toch wel redelijke beleggingen te noemen”.

*Hij belegt enkel in ondernemingen die hij zeer goed kent.  Dus duizenden bedrijven zie ik nooit, zegt hij.  Daarom moet je ook niet te precies kijken. Want net zoals ik bij een ontmoeting niet zie of iemand 90 of 100 kilo weegt, zie ik wel of het een gezond exemplaar is. (Hij doelt hier op dat nutteloze gecijfer en indexgedoe).

*Je moet bij de gekozen ondernemingen heel goed zien aankomen wanneer de CEO of de board een operatie van omvang plannen. Die zijn bepalend voor iets groots ondernemen. En iedereen weet dat Coca-cola, Wells Fargo en 99% van de andere grote, nooit te koop staan.

*Europa gaat nog meer terrein verliezen en ook in Azië gaat het vanaf nu wat minder. De VS zijn en blijven hét meest dynamische land: zie hoe ze in 6 tot 9 maanden overeind krabbelden. Zie bijvoorbeeld het OG daar. En hij denkt dat er in 5 à 6 jaar wereldwijd een verbetering zal optreden.

*Ach , zegt hij, de kapitalistische systemen zijn de beste; zij functioneren al sinds 1794… en niet vanwege een stimuleringsprogramma uit dat jaar..  Dit systeem bevrijdt het menselijke potentieel. In de VS willen er 312 miljoen mensen morgen verder komen dan vandaag. En dat lukt, het land gaat hoe dan ook verder. En zij die in de VS geboren worden hebben op vandaag betere kansen dan de anderen.

-Nu het woord aan de Franse zielenknijper Jacques-Alain Miller, psychotherapeut

Sinds Hollande weet de hele wereld dat de Fransen op gespannen voet staan met “etaleren van rijkdom”. Of is dat zo sinds de bling-bling president Nicolas Sarkozy? Als je zoals ik bijna 20 jaren in Frankrijk vertoeft, weet je dat “je rijk aanstellen” je sociale dood kan betekenen. Werd je griezelig rijk, wel OK. Maar ga als het even kan, s’il te plait, er niet mee staan pronken.

 We hebben een goede vriend, boer, van (arme immigranten  komaf) die samen met zijn Franse vrouw via hard werken als camioneur opklom tot druiventeler. Op de van de schoonouders geërfde akkers. Ze deden het uitzonderlijk goed vooral door slim en uitstekend georganiseerd werken met z’n tweetjes. Omdat ze ook in de politiek hun best deden en omdat ze (via familie) ook enkele importante mensen kenden, konden ze ook diverse terreinen goed verkopen als bouwgrond. Op fraaie locaties voor de Mont Ventoux en voor die gigantische prijzen van de laatste 10 jaren. Dus bij het bereiken van de leeftijd van het pensioen bezaten ze nogal veel cash en een zeer fraaie prachtig gelegen boerderij met alles er op en er aan: kortom ze waren echt “arrivés”. Dus moest er ook een mooie jongensdroom worden waargemaakt: hij wilde een Porsche en wie zou hem dat kwalijk nemen? Wel dat bleek snel genoeg: in zijn familie en vriendenkring werden ze na het vertonen van het race-monster snel “persona non grata”. Een storm van jaloerse afkeer kwam over hen. Wij niet-Fransen hadden nooit gedacht dat het je zo zou worden aangerekend! Het plezier was zwaar bedorven. Ze gaven overigens niet toe: dat is ook (zuid?)-Frans, denken we nu. Een waar recent en zelf meegemaakt verhaal, over geld dus…

 Fransen zijn echter ook opvallend solidair bij diverse acties: zie de giften aan Emmaüs van de beroemde Abbé Pierre, de “Resto’s du Coeur (opgericht door grapjas Coluche en gesponsord door vele zangers, via TV-voorstellingen als Les Enfoirés) en zie ook de hoge bedragen opgehaald bij Telethon. Denk ook aan de vele voedselbanken hier en de acties daarvoor in de supermarkten. Dus Fransen zijn zeker begaan met hun arme medeburgers, dat is te zien en solidariteit is hier dure burgerplicht. Ook al kun het ook zien als gewetensverlichting voor de “rijkere”? In de islam is het geld geven aan de armen zelfs gereglementeerd en een importante pijler van het geloof!

 Veel voer voor psych’s dus; ziehier daarom ook therapeut Miller:

“Het geld is hét Franse taboe en dé Amerikaanse totem”, zegt hij als ouverture. En vervolgt: “Fransen houden van geld zozeer dat ze het graag sparen en bewaren. Een staatsprobleem want het zit vaak in stenen of op rekeningen in Zwitserland en Singapore. Komt dat door hun “wantrouwende karakter”? Door hun nog niet verre boerenafkomst waar de “oude sok” een bekende geldplek was? Of door de katholieke traditie ? Het geld is het eindpunt van elke politieke discussie. De Gaulle zei “dat hij enkel het geld als vijand had”. Maar Mitterand ging nog verder en zei: “geld, dat corrumpeert, dat doodt en dat het geweten van de mensen doet verrotten”. Hollande had het met afkeer over “de wereld van het geld” en zei in Londen later in the City: “I’m not dangerous”..  Marxisten, groenen, democraten, christenen, zelfs rechtse mensen tot in het FN, hebben het over de vloek van het geld.. De paar liberalen hier houden zich maar koest en in de ogen van de Amerikanen zijn alle Fransen: “socialisten”. Of moet je eigenlijk zeggen: conservatieven?

Sinds de industriële revolutie waren er steeds die nostalgische anti-kapitalisten en die anti-modernen. Een Stendhal haatte de uitdrukking “Time is money”. En hij voegde er aan toe: “Er is in de VS een woord dat hun hele beschaving samenvat en dat is: dollar. Een Amerikaan denkt enkel, zeven dagen per week aan geld verdienen”. Geld haten is hier zo een ware traditie geworden.

“Men kan niet tegelijk God en de mammon dienen” heet het. Dus dien je “en publique” God, het vaderland en het volk en dien je in het geniep de mammon. Want geld is vies, geeft je fobieën die je dwingen om het te bekijken en vast te pakken. Freud had het zelfs over geld als een “anaal object:  la merde!

In de VS staat op de dollar “In God we trust” en dat maakt alles eenvoudig. Vertrouwen, geld en geloof liggen in elkaars verlengde. “Ik schep werk, ik schep welvaart en ben filantroop na mijn dood. En zo verdien ik het paradijs”. Geld moet rollen en gezien worden; het is een ware totem.

-Pas dus op met geld en bling-bling in La France

Zeker als u van elders komt en (jong) met pensioen moet je oppassen dat je niet gelijk in de hoek van “rijk schorem” wordt bijgezet! U bent gewaarschuwd.

Wat u hierboven las zet het denken over geld in de Franse cultuur zeer scherp neer en laat ook het fundamentele verschil tussen de VS (en andere)  en Frankrijk goed zien. We zien nu de rijken, businessmen en artiesten, vertrekken naar “fiscaal goedkopere landen” en we lezen wat de premier zegt over hen. En zien ook welke open brieven er dan van de kant van de “vluchtelingen” in de krant komen Zie ook wat een journalist schreef: “In een vrij land is egoïsme ook een recht. En je mag er ook vertrekken”. Sinds zo’n tien jaar is de “stille strijd over de rol van het geld” veranderd in een publieke discussie. Een zeer gepassioneerde. Ik neig (wat overtrokken) de Franse houding samen te vatten met: “Fransen houden niet van rijke mensen, maar best wel van geld…”.

Nu gaan de Fransen echter ook meemaken dat je door rijken ferm te haten, ook een groot geldgebrek kunt veroorzaken… Want hun land verkeert in stormachtige economische wateren. De WW raast omhoog, de sluitingen zijn er met de dozijnen en ook de wanhopige acties van hen die sluiting dreigt te overkomen. We staan op de drempel van veel sociale onrust: ultralinks staat al in de startblokken. Dus zorg voor uw voorraadje gazoil in de garage en kijk of uw stroomgenerator het nog goed doet. En wat blikjes canard, bouillabaisse, rillettes, cassoulet etc. in uw voorraadkamertje zijn ook niet weg. Want u weet dat staken hier tot lang staken kan uitlopen..

 Of zijn er nu meer Fransen die de zaken anders zijn gaan bekijken; na meer dan 30 jaar WW van boven de 8%?  Zien zij dat nu eindelijk anders vanwege andere landen als Duitsland en vooral de straatarme buren in het zuiden? Brengt hun dát nu wel tot andere inzichten?

Wel, we gaan het allemaal zelf mee maken.

               

Maar,

          hoe kun je nou echt arm zijn in het land van de zon en waar men kan leven als God zelf?  Met die gratis zon die zich hier graag vertoont (al moet je dan wel onder Montelimar wonen, zegt men). Enkel die blauwe lucht is toch al opwekkend en verblijdend?Zeker, dat zonnige helpt, maar de zon is ook niet almachtig.

De zon kent geen jaloezie want er zijn nog geen andere (laat staan betere!) zonnen gevonden in het heelal. En zij weet ook van alle extremen: dus ook dat er elders echte armen zijn die al eeuwen nauwelijks voldoende te eten hadden. Ze kent ook als geen ander ook de omvang en de impact van “ongelijkheid en inkomensverschillen”! En is ook een expert in verdeling van vreugde en warmte. Als het enkel aan haar zou liggen zou immers niemand van zon verstoken blijven! Laten we dus samen niet te arm en in pais en vree leven en letten op “the Sunny side” op onze levenswegen.

Weer veel mooi weertje toegewenst dus, op weg naar hartje winter. Maar ook in de richting van de nieuwe lente!

12 januari  2013