GELD MAAKT DUS NIET GELUKKIG?

Wel, OK dan, maar, genoeg geld is toch wel “verrekte gemakkelijk”! Een familielid voegde er ooit, en snel, aan toe: “….en gebrek aan geld maakt meestal óngelukkig”. Ik ging bijna 20 jaar geleden, op mijn 53-e, met pensioen in de zon en heb al dertig jaar geen baas meer… (want ik werkte 10 jaar zelfstandig). Nu onze pensioenfondsen (ook mijn privé-fondsje dus) al jaren lang de uitkering bevroren en die nu zelfs in 2013 waarschijnlijk gaan verlagen met 5 à 8%, is de “grote rijkdom” wat mij betreft, nu ook wel voorbij. Gelukkig zagen wij dat aankomen en we anticipeerden dus niet weinig. Ach, 30 jaar geen baas hebben, dat kun je vind ik, ook rijkdom noemen!

-De Franse revolutie werd een extreme demonstratie van gecumuleerde haat tegen de rijken, met de onthoofding van Louis XVI als ultieme symbool. We hoorden tijdens de Franse verkiezingscampagne uit de mond van Hollande ook: “Ík moet die rijken niet”. Niet zo leuk voor zijn rijke vrienden als Pierre Bergé (ex-Yves Saint Laurent), Yannick Noah (zanger en sportster), Brigitte Taitinger (baas van Goutal) en het echtpaar Badinter (Eigenaren bij Publicis). En ook geen reden om Laurent Fabius (puisant rijke kunstbezitter) géén minister van Buiza te maken…

En het kan ook samengaan met zelf eigenaar zijn van een fraai “refuge” in Mougins bij Cannes, met de naam La Sapinière. Dat in de makelaarsboeken staat voor een kleine miljoen euro’s. Dat moet dus gewoon ook kunnen…. De buren van Hollande daar, -in dit “Neuilly van de Côte d’Azur”-, zijn zonder uitzondering miljonairs. Hij net niet…

Bedoelde die linkse extremist Melenchon van het Front de Gauche, dát toen hij zei (ik citeer): “U zult gaan dokken, dames en heren rijken. Uw geld stinkt en uw methoden zijn om misselijk van te worden”. Overigens weigerde hij zelf, -ondanks de nodige druk-, om zijn eigen vermogen publiek te maken… wat vele politici van links overigens wél deden. Hij en Hollande stelden en stellen draconische belastingen voor en denken dat die rijken in la Douce France dat gewoon zullen afwachten….

-Wanneer ben je nou eigenlijk “rijk”?

Een arme winkelier of arbeider in een ontwikkelingsland die met 35 euro per maand (!) moet rondkomen, noemt een Fransman met het minimumloon (1350 euro/mnd= ca 40 keer méér) zeker een rijke… Let wel: bijna 3 miljard mensen op de wereld leven van ca 1,5 euro/dag…. Dus “rijk zijn” heeft ook een nogal belangrijke “geografische component”.

Zelfs de Franse modale verdiener met 3000 euro/mnd, vindt zijn landgenoot met ruim 100.000 (30 keer zo veel) ongetwijfeld zeer rijk… Recent zei de nieuwe Franse president, dat hij een verschil van een factor 20 in inkomen wel het maximum achtte, toen hij de minister-salarissen met 30% verlaagde naar 9000 euro per maand… (=3 keer modaal). Nederland was de uitvinder van de Balkenende-norm (salaris van de ministerpresident) als dé maatstaf voor “door of via” de overheid betaalde bobo’s. Die norm bleek overigens maar wat lastig te handhaven zijn.

-Wat moet je nou denken van “die rijken”?

Nogal wat mensen vinden primair van belang hóe je rijk werd: door hard (of slim?) te werken of gewoon slapend of gokkend óf bijvoorbeeld door te erven of de lotto te winnen.

Een leuke anekdote is die van de clochard die door een rijke kasteelbezitter van zijn land wordt gestuurd. Hij vraagt aan die rijke mijnheer: “Hoe komt u aan uw kasteel en uw rijkdom?”. En de rijke antwoord: “ Die kreeg ik van mijn vader”. De clochard vraagt dan: “En hoe kwam die er dan aan?” Antwoord: “Die heeft er hard voor gevochten”.  ”Juist”, zegt de clochard, stroopt zijn mouwen op en stelt voor: “Wel zullen we er dan nog een keertje voor vechten?” Ik hoorde helaas nooit wie er toen heeft gewonnen….

-Rijkdom boeit…

Rijkdom biologeert veel mensen en grote weelde maakt nogal eens veel indruk. Natuurlijk  ook, omdat bijna elk mens daar wel eens van droomt: easy living en voortdurend, ongehinderd, kunnen doen wat je graag wilt. Daarom zijn koningshuizen, denk ik, ook weer zo “geliefd” op vandaag; droomkapstok dus.

Ene Pierre Bergé, de rijke (ex) mede-eigenaar van Yves Saint Laurent, zegt: “Le vrai luxe est discret, il ne s’affiche pas”. En daarmee benoemt hij een belangrijk element van de Franse cultuur en mores: “Rijkdom etaleer je niet, net zoals je religieuze overtuiging”. Iemand die dat niet respecteert wordt hier als niet-beschaafd neergezet. Dat moest ene Sarkozy, -de bling-bling-president à l’americaine-, ook aan den lijve ondervinden. Maar hij was dan ook niet van echte oud-Franse roots en zijn familie moest zich ooit terugvechten in een redelijk bestaan, nadat ze haar fortuin verloor in Hongarije.

-Ene Bill Gates, die met zijn fenomenale vermogen vele projecten in arm Afrika financiert en die daarnaast nogal wat risico-kapitaal in veelbelovende eenlingen durft te steken, heeft ieders respect. Ook al kwam hij aan het grootste deel van zijn geld via beursgedoe.. ná dat hij Microsoft groot maakte. Zie ook mensen als Soros, Bono en Warren Buffet… die recent nog een extra-vermogentje scoorden bij de verkoop van hun “pré-stocks” van Facebook (bij de beursgang). Voor de bankiers en traders van Goldmann-Sachs, die cynisch hardop zeggen: “W’are doing God’s work”, bestaat echter maar heel weinig respect. Zij scoren gigantische sommen geld met behulp van razendsnelle computers (die vermogens kosten) en het goddelijk belonen van wiskundigen die het allerbeste logaritme uitvonden om te winnen in “high-speed trading op de wereldmarkten”… Deze slimmeriken die niet bankieren op de klassieke manier door geld slim en voorzichtig uit te lenen aan ondernemers, maar die er mee spelen in het “mondiale casino van de financiële markten” en ook door complexe beleggingspakketjes in elkaar te knutselen, moeten zonder veel respect door het leven. Deze wat mysterieuze wijze van goochelen met zeer grote sommen geld vinden vele echt nogal verdacht… Kerviel, de Franse trader, die 6 miljard in rook deed opgaan bij de Franse bank waar hij werkte, vecht nú nog voor “zijn eerherstel”. Het gaat hem vooral om het “pakken” van zijn werkgever de Societé Generale , die (ónterecht!) wegkwam ondanks haar aandeel in de schuldvraag… Helaas: eerherstel bereiken bij ‘Jan met de pet”, dat zal hem nooit lukken. En vooralsnog moet hij de ex-baas 4,6 miljard terug betalen… Waarvan?

    

-Geld maakt ook machtig en geeft aanzien.

Natuurlijk ging en gaat het bij geld vaak om meer dan enkel “munten”: geld is nogal eens “de vlag” voor de macht en de grote invloed, waarmee je  “arm” (dus vooral hén),  zou kunnen (willen?)  bestelen of uitknijpen. Zo zag Karl Marx van Das Kapitaal het in zijn dagen en toen had hij gewoon erg gelijk…

Die sterke “anti-rijken-traditie” in Frankrijk, heeft haar wortels in de Franse revolutie. Deze maakte een einde aan een periode van extreme machts- en welvaartsverschillen.. Ik citeer voor u  een historicus van naam: “Le ressentiment par rapport à l’argent, remonte à la revolution”... (vert. Het ressentiment in relatie tot rijkdom komt uit de periode van de revolutie).  

Het is een herkenbaar aspect van de beroemde “Exçeption Française’, zeker als je kijkt naar de visies op rijkdom elders in het westen. Daar zegt men namelijk zelfs: “Ongelijkheid is geen perversie, maar een realiteit van de moderne economie. Bij een kapitalisme van “gelijkheid” zou onze welvaart vergaan “als een zeilschip zonder wind”. In die visie is veel geld/bezit nou net een demonstratie van “persoonlijke verdienste”. En merocratie rechtvaardigt grote verschillen in inkomen , vinden ze. Ook veel Amerikanen en ook wel de Fransen zien dat zo, maar andere westerlingen, vaak maar tot op zekere hoogte. Anders dan bij de amerikanen, rechtvaardigt dát voor hen niet de gigantische inkomensverschillen die het huidige kapitalisme met zich  meebrengt. In Frankrijk wordt aan de verdienste veelal het “sociale nut” verbonden. Immers, het industriële kapitalisme, daar profiteren we allen van: het dient als een verdeling van de koopkracht en beschermt de werknemer. Enkel dat kapitalisme kan dus de grote inkomensverschillen rechtvaardigen. Het pure speculatieve financiële kapitalisme dat in onze tijden zo’n gigantische vlucht heeft genomen is dus gewoon verfoeilijk in de Franse ogen.

-En dan die rijke landen die nu arm worden.

We maken nú mee, wat er gebeurt als zelfs respectabele lánden, -hun overheden dus, die ons geld innen en herverdelen-, hun rijkdom kwijt raken en gewoon failliet gaan. Omdat ze eerder zoveel spendeerden en leenden, dat niemand meer vertrouwen kon hebben in hun kredietwaardigheid, nadat de crisis uitbrak en hun economie geruïneerd werd. Het waren of werden dus schijnrijken….

We zien het dagelijks in Zuid-Europa: ambtenaren die al 6 maanden geen salaris kregen of gewoon 30% minder ontvingen… en gepensioneerden die bijna de helft van hun pensioen moeten missen… Ook  banken in Spanje die opnieuw met tientallen miljarden overeind moeten blijven en waaraan enkel nog “hun Europese eurovrienden” uit hún stroppenpot willen lenen… Op de eerste plaats omdat ze óók de ondergang vrezen en echt niet primair uit “solidariteit”.

Rijke landen uit de eurozone werden in no time tot zielige vergrijzende naties, die kraakten onder de schulden van een veel te woeste manier van geld spenderen gedurende tientallen jaren. Financiële “acteurs” die leven van geld uitlenen (waaronder ook “ónze banken, pensioenfondsen, hedgefunds, beleggingsmaatschappijen en verzekeraars..”)  moeten nu afhaken óf willen het hoge risico enkel nog lopen tegen torenhoge rentes!    

Wij dachten dat zo’n “subprime-crisis in de VS”, waar pas geleden nog duizenden mensen de sleutels van hun huizen bij hun hypotheekbank inleverden en die moesten vertrekken naar huurkrotten of stacaravans….bij ons onmogelijk was? Wel ga dan nu kijken in Spanje met zijn ruim 1 miljoen onverkoopbare huizen, appartementen etc. Zelfs in Nederland zijn er nu zorgen omdat die zo geliefde “hypotheekrente-aftrek” nu ons ongeluk dreigt te worden. Want rente-aftrek blijkt bij een gehalveerd inkomen weinig op te leveren: en die rente moet ook dán betaald worden… Anders wordt het huis geveild door de bank en mag de ex-eigenaar de restschuld aflossen… Wat soms bij hem/haar een persoonlijk faillissement oproept..

Het rijkste land in de EU is Luxemburg  (als je meet volgens het BNP/per inwoner) en daarná volgt Nederland (!!)… Duitsland komt “pas” op plek 7 en Frankrijk op plek 11… De oostelijke landen azijn hekkensluiters met ca 1/3 van het nivo van Nederland. Let wel: dit rijtje zou heel anders zijn als je zou rangschikken naar de werkelijke inkomens, omdat dan de invloed van de staat (en zijn belastingen en andere “herverdelingsmechanismen”) hun werk hebben gedaan. Én het tweede rijkste land van de EU is… maar niks tevreden met zijn toestand lijkt het…

-Rijk zijn kan ook erg moeilijk zijn.

Rijken worden nu steeds nerveuzer: waar moet je met je goede geld nou heen? Goud kopen of een ander duur metaal? Grond aankopen of “mooi” onroerend goed? Kunst aankopen en antiek? Nog weer eens wat afstorten in een zonnig fiscaal paradijsje? Want het “op de bank laten wordt link” en het kopen van aandelen en staatsobligaties, is dat ook aan het worden. Duitsland leent al geld tegen “negatieve rente”! De leningsrente van landen als Frankrijk daalt (nog)… niet omdat er geen risico meer zou zijn, maar gewoon omdat het nog de enige plek is met een niet acuut hoog risico!

-Wat komt er ná verlies van rijkdom?  

Dan komt nu in veel westerse landen (en niet voor meer dan 100 andere landen dus!), het “einde in zicht is van de verzorgingsstaat”. Het wordt weer wat méér van: ieder voor zich en God (en niet meer de staat dus!) voor ons allen… En de straten vullen zich met kwade en wanhopige mensen die in radicale woede betogen en daarbij alles wat ze tegenkomen vernielen. Zelfs “vreemdelingen” zijn af en toe al vogelvrij.

Landen worden compleet onbestuurbaar want onze democratieën lijken niet gebouwd voor dit soort rauwe tijden…. Stokoude ressentimenten herleven nu, nadat die zeer verwende en beschaafde wereld in enkele maanden zijn “beschavings-vernisje” verloor. De krach van 1929 blijkt zich wel te kunnen herhalen en  die herinnering wordt springlevend na zo’n 80 jaar winterslaap… 

-Rijk wordt zelfs gevaarlijk!

Én, rijk zijn blijkt in eens een best ook link te kunnen worden, een bron van grote zorgen en slapeloze nachten. Zelfs zelfmoorden zijn al niet meer ver…  Waarmee de zich onze diepere moraal zonneklaar toont en helemaal niet zo gecompliceerd blijkt te zijn. Steeds meer “rijken en ouderen” gaan leven achter muren en stalen poorten met veel camera’s en elektronische beveiligingen… Soms zelfs met gewapende guards.. op muren:  ga maar kijken in Palm Springs (California) in de woestijn.

-Wat is dus rijk au fond eigenlijk?

Rijk zijn is vaak gewoon “even geluk hebben gehad…” Even met de wind in de rug te hebben geleefd, of op het juiste moment op de juiste plek te zijn geboren… Rijk zijn was nooit een garantie of verzekering tegen armoede! Want rijk zijn is gebaseerd op iets fragiels wat even snel gáán kan, als het eerder er aan kwam…

Dus: iemand is enkel een gelukkige rijke, als het niet te kórt duurde… Ook rijken moeten dus gewoon, ordinair, geluk hebben in het leven. En dat maakt ons allen weer erg mooi gelijk in het licht van de eeuwigheid.

-Zijn filosofen dan dus de ware rijken?

Ja, we moeten nu toch maar weer eens te biecht bij de filosofen. Bijvoorbeeld bij die Spinoza.

Hij was er van overtuigd dat de belangrijkst drift/kracht in de mens, het streven naar zélfhandhaving was. Dat maakte volgens hem (en ook anderen), zelfs “het wezen” van de mens uit.

Dat bracht hem ook op nogal interessante conclusies; ook over regeerders/bestuurders en zelfs over de “beste staatsinrichting”. (Let wel in zijn tijd waren er hoogstens verlichte bestuurders en bestond “onze” democratie nog niet).

Mensen hebben in zijn visie élkaar dus vooral nódig, om tezamen stand te kunnen houden in het leven. Ergo: “Niets is nuttiger voor een mens dan… zijn medemens”.

Intussen hebben wij in onze tijden, onze regeerders tot “tijdelijke bosses” gemaakt: tot onze volksvertegenwoordigers voor maximaal 4 jaren. Die uit hun midden dan een regering kiezen (die ze via een meerderheid van afkeuring, hup, ook weer kunnen wegsturen). Waarna er weer opnieuw gekozen wordt…

Dat dit ooit zou kunnen bestaan had een Spinoza nooit kunnen en durven  dromen. Terwijl hij eigenlijk zelf dat “redelijke” in de mens als groep” wel degelijk zag en zelfs duidelijk aangaf! Zijn idee was dus nog beter dan hij toen dacht. Want intussen vonden wij ook trots de grondwet uit en de parlementaire democratie! Al kostte dat wel nog even wat bloed en tranen…

Wat zou die Spinoza nou gezegd hebben als hij commentaar nu zou moeten geven op ons systeem van de parlementaire democratie, denkend vanuit zijn “mensbeeld en staatsinrichtings-idee”? Wel je mag aannemen dat hij dat populisme van nú, onmiddellijk zou herkennen, denkt u niet?

-Staat dit alles u nou (ook?) een beetje tegen?

Voelt u een opkomende afkeer bij het lezen van dit alles? Wel, besef dan dat u eigenlijk een afkeer voelt van de menselijke natuur, dus eigenlijk van “uw eigen soort “ (en dus van vele medemensen). Dat had Spinoza dus niet, hij bleef optimistisch en zeer tolerant dat zelfs naar zijn (vele) vijanden. Hij accepteerde de realiteit, de onvolkomenheden, maar vond tegelijkertijd toch dat het anders kon en dat je daar voortdurend aan moest blijven werken. Zonder sarcasme, zonder wrok en met “liefde” voor de mens in zijn beperktheid. Wat hem zeker niet weerhield om zich flink tegen zaken aan te bemoeien, maar in een positieve mood… Opbouwend en nooit kwaad: eigenlijk een schatrijk mens dus….

Als wij dat ook niet doen, dan zijn wij in zijn mensbeeld “even in een foute houding vervallen die zeker niets in de wereld zal verbeteren”. Dan zijn wij dus zelf fout bezig, dwz “niet-redelijk, onverstandig en dat is in ons eigen nadeel”. 

Cynisme, een radicale houding, dat gezoek naar de zondebokken en ze een pak slaag geven als we denken ze te hebben gevonden; dat moeten we ver van ons proberen te houden.

Wie dat nú kan, beschikt over een geestelijke rijkdom die geen rente kost en die je niet hoeft terug te betalen. En daarin ligt de basis voor morgen als we het wéér opnieuw gaan proberen want de mensheid wil voor alles een ding: niet opgeven en doorleven. 

    

Maar…

           onze zon doet zowel aan rijk als aan arm denken. Rijken geven veel geld uit om er in te kunnen liggen of rondvaren, terwijl die zonnestralen op zich gratis zijn… En heel wat armen krijgen elke dag veel zon en hebben soms niet de middelen om zich tegen te véél zon te beschermen.

Verder is de zon eigenlijk stinkend rijk, als je zijn warmtecapaciteit in barrels olie omrekent. En via zonnepanelen maakt de zon ook bedrijven rijk, zonder er iets voor terug te vragen. Dat noemt men dan “duurzaam”, wat niks met duur (in geld gemeten) te maken schijnt te hebben.

In Caderache, hier om de hoek,  maken ze (= ca10 grote, rijke landen), bij het project ITER de zon eigenlijk gewoon ná. Men stopt daar nu al vele jaren vele miljarden in. Niet omdat ze nu al denken aan de laatste levensdag van de zon, nee, ze denken aan de dag dat de laatste barrel olie wordt opgepompt of de laatste kuub gas uit de aarde ontsnapt… En dan willen ze vele kleine imitatie-zonnetjes overal daar gaan neerzetten waar veel energie nodig is… Flauw om de zon zo te beconcurreren, alleen maar omdat de aarde om zijn as draait en er dus overal sprake is van dag én nacht….

Helaas kun je de zonnestralen (nog?) niet inblikken voor de nacht of bewolkt weertje. Al is er nu een Noors voorstel om met zon opgewekte stroom overdag te gebruiken om grote “stuwmeren” (denk aan fjorden) waar waterkrachtcentrales bij staan, flink voller met water te pompen… En dat water laat je dan s’nachts weer weglopen via zo’n zo’n turbine, die dan de hele nacht, stroom maakt. Overdag komt er dus stroom van zonnepanelen uit Duitsland via een onderzeese kabel naar Noorwegen en… er gaat 's nachts weer stroom terug naar Duitsland… Het kan niet lang meer duren of iemand knoopt dit project aan het Sahara-stroom project waar grote Duitse banken in zijn geïnteresseerd. Die willen wel geld stoppen in een Sahara vol met zonnepanelen en een dikke kabel van Afrika naar Europa… Maar zij konden die stroom niet 's nachts transporteren… Vervang de Sahara door Griekenland en de Grieken kunnen zich weer meteen gaan gedragen als die duizend prinsen in Saoudi-Arabië… Ai, nu dwaal ik wel erg ver af van mijn zonneverhaaltje. U ziet intussen wel wat ik eigenlijk bedoel: je kunt met wat zon de armen rijk maken en dat (bijna) voor de eeuwigheid…

Nu is het dus wel tijd voor uw zonnebadje en u kunt tijdens dat baden en bruinen mijn gefilosofeer over rijk, arm en de zon naar believen zelf wat uitbreiden.

Dus wens ik u weer veel zon toe, want dat helpt dus ook bij het verbeteren van de wereld!

7 juli 2012.