We komen in deze tijden weer
opnieuw achter hele fundamentele waarheden en herontdekken de nieuwe voorwaarden
om welvaart te scheppen en te behouden. Te veel ouderen en tegelijk heel weinig
jongeren bijvoorbeeld, dat trekt hele (vooral westerse) landen scheef. Die dure
oudjes en de (steeds vaker) ook te slecht opgeleide (en niet zelden werkeloze
jongeren). Dat leidt voortdurend tot budgettaire
en sociale drama’s. Maar het grootste drama is: de verdampende middenklasse in
de westerse democratieën en tegelijk de opkomst ervan in de aanstormende
landen… Beide verschijnselen hebben een steeds sterkere invloed op
maatschappelijke en de politieke verhoudingen in landen. Dus werd het tijd om
eens na te gaan wat de middenklasse eigenlijk is en wat daar nu mee gebeurt..
De
ontwikkelingen in “de laag van de middenklasse”
De OECD definieerde deze klasse met : “een
koopkracht van 10 à 100 dollar per dag”. En in 2030 zal dat 4,8 miljard van de
wereldbevolking zijn (en was 1,8 miljard in 2009). Dus daar verandert écht wat.
De laatste 15 jaar ontdekten economen
en politici pas echt dé grote betekenis van de middenklassers. Die groep tussen
de rijken en de armen die nu zo in de verdrukking kwam in het westen. Ziehier
wat kale cijfers over de ontwikkelingen er van in de wereld
In de VS was de middenklasse in 1970
nog 60% (van de bevolking) en die is nu gezakt tot 45%. De financiële crisis
sloopte hen en hun schulden explodeerden. Ze verloren veel aan koopkracht. Dat
zien we ook in W-Europa en ook heel duidelijk in Frankrijk. Deze “burgers van
het midden”, verliezen de aansluiting met “boven” en vrezen te worden
verzwolgen door de “arme onderklasse”..
Het gaat ómgekeerd in de opkomende
landen: in Brazilië kwamen er 40 miljoen mensen de middenklasse versterken in
10 jaar en daar is het nu al 52% (!) van de bevolking. In China bestond ze voor
kort niet; ze begon pas 20 jaar geleden
iets voor te stellen. En nu zijn het er al 157 miljoen, en ze groeiden met 47%
in omvang in maar 5 jaar. De stad Peking bestaat nu zelfs al voor 40% uit
middenklassers .
In de VS en Europa is hun aantal nu
redelijk stabiel; in Zuid-Amerika en Azië stijgt de omvang snel. Van 181 naar
313 miljoen in de eerste regio en van 525 miljoen naar nu 3,2 miljard (!) in
Azië. Hun verpaupering, aangekondigd door Marx, kwam er dus bepaald niet… En ze
was altijd, -vooral door hun relatief grote consumptie-, de motor van de groei.
Het BBP/inwoner is in Brazilië en
Z-Korea nu al even hoog als in Europa. In Z-Korea zijn de middenklassers nu 53%
van de bevolking en in Brazilië is het ook al 29%.
Een
profiel van de drie traditionele klassen/lagen
De meeste van ons kennen ook wel een
paar “representanten” maar meestal niet uit elk van die drie klassen. En ook niet
zelden in de directe omgeving, als we ook tuinmannen en tegelzetters etc.
meerekenen. Dus ziehier een wat “basaal profieltje” van elk van deze klassen.
Én een overzicht van de recentere ontwikkelingen van elke klasse. Want het is
er knap onrustig geworden en niet alleen door de “crisis”!
Middenklassers:
dat zijn natuurlijk “die middenstanders met
Er is echter ook een groei in de
middenfuncties in de ICT-sector en dan moet u denken aan high-tech bedrijven
met hoge innovatieve inslag en zeker ook aan de biotech-industrie en zijn
R&D. Dat is de top van de middengroep: de schaarse hoog-opgeleide wizzards..
Facebook, Apple, Twitter en Google zijn er fraaie voorbeelden van. Ze bedenken
in de VS en het westen nieuwe producten met hun wizzards en ontwikkelaars, en
laten die dan massaal maken in Azië. Dus al “hun” middenfuncties uit de
productie vind je in de lage lonen landen…
De ICT-maakt ook vele “eenvoudigere
administratieve jobs” in overheid en industrie “overbodig”. Een PC met goede
software kan het werk vaak veel beter en goedkoper. De mensen met de lagere
beroepsopleidingen, behalve in bouw- en “onderhoudssector” (tegelzetters,
loodgieters etc.), zijn ook al veel minder nodig: denk maar aan de snelle
robotisering..
Dus zijn er drie ontwikkelingen TEGELIJK
aan de gang die de middenklasse doen krimpen in het “rijke westen”. De
mondialisatie, de ICT-invloed en ontgroening en vergrijzing. En dat telt lekker
aan! Ook in de vermindering van de fiscale inkomsten waardoor de heffingen over
minder betalende worden uitgesmeerd en dus hoger worden… Frankrijk onder
Hollande deed recent een gooi naar het wereldkampioenschap!
De
toppers
zijn zij die vaak mondiale jobs hebben, internationaal in doen en laten en
zeker ook in hun bankzaken. De tientallen fiscale paradijzen zagen hun aantal
groeien en hun vermogens. Het zijn zeker ook westerlingen die steeds vaker ook
“gelijkgestemden”uit opkomende landen treffen. Het is een wereld “apart” waar binnenkomen niet eenvoudig is. Zij zijn
de “fiscale optimaliseerders” en zorgen ervoor dat hun bedrijven en zijzelf
weinig belasting betalen. Zie nu de groeiende uittocht naar Zwitserland en
België vanuit Frankrijk.
Blijft dus over: over de onderlaag, de “armen”. De echte onderkant, dat zijn om te
beginnen de (veel jeugdige en oudere) WW-ers: de EU zit al op 11% WW en de VS
drukte het terug nu naar iets van 6/7%. Wat vertekend is en eerder 10% zou zijn zo zegt men. Omdat er
veel WW-ers daar al niet meer zoeken naar werk! De ongediplomeerde onder hen
worden fors uitgebuit (zwartwerken) en de gediplomeerden met de “kleine diploma’s”
vinden gewoon geen baan meer. Ook scholen krimpen want er zijn steeds minder
leerlingen. Er zijn “verloren generaties: die “van onze werkeloze jeugd die
buiten de maatschappij staan en de “verongelukte” generatie van ouderen, die
ontslagen werden net boven de 50 jaar…
De
groeiende reuring in sommige klassen
In het westen maar ook in sommige
opkomende landen gaan de ontevredenen nu regelmatig de straat op
De
politieke vertaling
De middenpartijen verliezen aanhang
omdat er in hun aanhang gewoon minder mensen komen. Maar ze zien ook de
gelederen leegstromen naar links en rechts. Populisten
De middenpartijen van rechts en links
zijn hun ook ideologische kaders kwijt: die passen niet meer op de ontstane
maatschappij. Rechts lijdt nu, want neoliberaal maakte er een flink zootje van.
Links-socialisten kunnen wel erg lastig de teloorgang van hun verzorgingsstaat tegenhouden.
En die WW-ers mobiliseren tegen die mateloze kapitalisten, dat leidt ook niet echt
tot meer banen! Men heeft elkaar best nodig, maar in een neergang en een grote
switch is het erg lastig om een passend programma te vinden. Het huidige
Nederlandse kabinet is een schoolvoorbeeld van een spannende, wat taaie
rechts-links samenwerking “in het
midden”. Maar staat het koren van een middenpartij à la D66,-( licht sociaal,
maar zeker ook liberaal)-, nu echt te bloeien? En gaat ook in Frankrijk ”het
midden van Bayrou-Borloo” nu echt scoren?
De middenklasse was altijd de grote
stabilisator in een modern land! Zowel economisch: daar zitten de gezinnen met
kinderen die het meest consumeren: goed voor de groei dus. Ze is vaak ook
levensdoel voor de arme die daar hoopt aan te komen door hard te werken en zich
(bij) te scholen. En de springplank voor hen die het grote geld zoeken en die
er weg willen. De grote middenpartijen in de westerse regeringen waren de
politieke zwaartepunten die soms een meerderheid haalden en nu steeds vaker met
kleintjes overeind moeten blijven. Daarnaast zien we dat de oudere generaties
zich kwetsbaar voelen en vechten voor behoud van hún welvaart. De
middenpartijen kunnen dat niet eenzijdig programmeren dus lopen de oudjes weg
naar de populisten van links en rechts. Jongeren in grote nood zien niet veel
oplossingen in middenpartijen en kiezen “anders” en de oudjes lopen er, soms na
een heel leven, nu weg.
Zelfs Aristoteles zei het al: Als er
een grotere middenklasse is verminderen de risico’s van onenigheid en
verdeeldheid… Dus geachte politici: koester uw middenklassen!
De toppers
zitten nu in de tijden van de mondialisatie en snelle veranderingen best
lekker: technisch, financieel en intellectueel. Ze zijn echte globetrotters en
“fiscaal bijna ongrijpbaar”. Zie de moeite die veel regeringen doen om
En hun aantal stijgt nog steeds snel en
dat in alle landen, ook de minder rijke. Politiek zijn ze de stemmers op de
meer rechtse en (super)-liberale partijen. Ze zijn zelden openlijk politiek
actief maar des te meer bezig in lobby-kringen en in het subsidiëren van
partijen die “hun belangen het best dienen”. Zie de grote kracht van de
Amerikaanse Tea-party die door diverse puissant rijken (als de gebroeders Koch
aldaar) worden gefinancierd.
Waarheen
leidt deze ontwikkeling ons?
Voor de arme landen mag worden verwacht dat de open wereldeconomie hun
minder armoede en honger blijft brengen. De honger nam fors af in de wereld en
dat ging in de richting van 1 miljard minder! Als we niet in protectionisme of
grote oorlogen terugvallen, zullen zij het toenemend beter krijgen en blijven
opschuiven naar meer welvaart.
Voor de opkomende landen is het goede nieuws, dat de democratie groeit met
de groeiende omvang van deze groeiende middenklasse! Al gaat dat zelden zonder
forse wrijvingen.. Want iedereen is bang voor terugval in de armoede.. Dat zien
we nu ook in de onrust in Brazilië en ook Turkije, in Chili en India en ook al
in Z-Afrika.
Deze landen lijken dus meer en meer de
weg te gaan die de westerse landen in de afgelopen eeuw gingen. En daar loopt
men in toenemende mate het risico van een snel opkomend ongenoegen in de nieuwe
en mondigere middenstand als de welvaartsontwikkeling even stokt: zie nu
bijvoorbeeld Brazilië.
Voor de ontwikkelde = rijke landen die bijna alle ook kampen met een
dalende bevolking die ook nog vergrijst en ontgroend, en met een krimpende
middenklasse, nemen de moeilijkheden om de hoge welvaart te behouden snel toe.
Ze zijn bijna alle al teruggevallen naar het welvaartsniveau van 2007! En hun
groei blijft zeer mager en hun schulden zijn gigantisch: Japan met 250% staatsschuld is de topper. Ze stunten ook nogal nu: zie de draaiende
bankbiljettenpersen in de VS en ook Japan. Maar ook het inkopen van
staatsobligaties van EU-landen door de ECB en van VS-obligaties door de FED!
Wat vele experts duiden als nogal casino-achtig gedrag met enorme risico’s voor
een galopperende inflatie!
Immigratie lijkt een deel van de
oplossing want zonder jeugdig dynamisch talent is een moderne economie niet in
de lucht te houden! Zie Duitsland dat al jaarlijks 2 miljoen hoog opgeleide tekort
komt en nu al naar 1 miljoen ingenieurs etc. toegaat wat zijn jaarlijkse
immigrantenstroom uit Zuid-Europa betreft!
De huidige te hoge WW in andere
westerse landen verhult nu nog hun toekomstig tekort aan jongeren, want zij
alle (behalve Frankrijk!) kennen een veel te laag geboortecijfer à la Duitsland
en Japan. Enkel de VS zet nog steeds de goed gerichte immigratieschuif vol
open…
Voor
alle landen geldt de razendsnel toenemende afstand
En de oorzaak van het toenemen
voorkomen van supermiljardairs ligt, zoals ruim bekend, in het “kunstmatig”
zakenbankieren à la Goldmann Sachs. Maar zeker ook in het vergaand
liberaliseren van de regels voor kapitaalverkeer en investeerders, de enorme beurshypes en ook het toenemend
aantal écht wereldwijd opererende bedrijven van het Type Apple, Facebook etc..
Hun oprichter/aandeelhouders zwemmen in de miljarden. Dus een combinatie van
veel meer liberalisering,
high-technologie-driven businesses en ook de “wereldwijde markten voor
produkten à la Twitter, Facebook, Youtube zijn hier debet aan. Maar ook “die
jeugdhypes op wereldschaal”: denk aan de Google-glasses en I-watches en “de
laatste” smartphonehypes.
Kortom: het trefwoord is “de grote
veranderingsgolf” die doet het!
Die vrijere totaal open wereld, die
sterk tanende greep van overheden en de internationale gremia, die razende
technologische ontwikkeling (ICT, biotech etc.) en ,last but not least, de
ermee gepaard gaande mentale verandering.
Het zit dus ook “gewoon” tussen onze
oren en is ook te verklaren uit die darwinistische wijsheid. De mens kan niet
stilstaan en hij verandert voortdurend. De aap ging rechtop lopen en nu gaat de
geëvolueerde aap nog een paar trapjes hoger in ontwikkeling. Tot hij ook de
dood heeft overwonnen, zeggen sommigen. En enkele, de neo-freudianen, zeggen
dat het nog steeds zit in onze oergenen: we
willen vóór alles voortleven en het summum daarvan is nu eenmaal “het
eeuwige leven”. En de mens voelt nu dat dit binnen zijn bereik komt! En ook
daarom wil diezelfde mens zijn leven ook niet beperken tot de aardklomp en
wringt zich in alle bochten om het heelal ook “aan te gaan snijden”!
Dus
opnieuw: We haven’t seen nothing yet,
the most has yet to come!
Maar,
de zon stimuleerde ook altijd al schrijvers en
poëten. Zoals de meer locale
dichter Jules Supervielle (wat voor een
naam, niet?). Hij zij bij een bezoek aan
de stad Marseille:
“Marseille sortie de la mer, avec
ses poisons de Roche, ses coquillages et l’iode,
Et ses mats en pleine ville qui
disputent les passants,
Ses tramways avec leurs pattes de
crustacés sont luisants d’eau marine.
Le beau rendez-vous de vivants
qui lèvent le bras comme pour se partager le ciel”.
(SVP:
gooi dit, zo nodig, even in de vertaal-automatiek op het internet!)
Welke
stad zou niet ook supertrots zijn als dat iemand over haar schreef? Weliswaar
is deze poëtische schets van even geleden, het meest is er nog. Of wéér, zoals
de tramway… Zij het dat de nieuwe van Bombardier-tramstellen uit Canada zijn en
niet uit het franse en walloonse land. Ook een teken des tijds…
En
in afwachting van uw komst naar swinging Marseille, wensen we u veel mooi
weertje toe, waar u ook maar bent!
Leon
de Marseille, 10 november 2013
Geen opmerkingen:
Een reactie posten