EINDELIJK: NOOIT MEER EEN OLIECRISIS!

Olie zat en ook een overvloed aan gas? Jazeker, zeggen experts, de fossiele brandstoffen zijn weer helemaal terug!

Wij, dé generatie van de oliecrises.

Shell New Technology Center Amsterdam

Wie weet niet van al die oliecrises van onze generatie: er is een bibliotheek over vol geschreven en we hadden ooit zelfs autoloze zondagen. We werden steeds geplaagd met stijgende energie-prijzen en in de politiek was en is ook er veel gedoe over duurzame energie-productie. En pas op: de wereldeconomie groeit gestaag en dat geeft een enorme druk op de energievoorziening, al is het nu door de crisis even wat stilletjes. Als het aantrekt: ai, ai dan begint het gedonder weer……. Zo zou mijn verhaal nu ook moeten klinken, maar…

Het wonder van het schaliegas (en de –olie)

We horen nu grootse verhalen over het, -vooralsnog  voornamelijk Amerikaanse-, wonder, van het schaliegas. En van de schalie-olie want beide zitten opgesloten in het gesteente diep onder ons. Dus je moet met enig geweld dat gesteente kraken om het zwarte goud te bevrijden. Via een nieuwe techniek, waarbij je op diepte horizontaal boort en dan via hydraulische fracturatie (=gesteente kraken m.b.v. water plus toevoegingen, onder forse druk). Eerder lazen we ook al nogal “stinkende” verhaaltjes, over het teerzand (bitumineuze zand) van Alberta (Canada). Waarvan de oliewinning, (inderdaad) een soort van milieuramp blijkt te zijn.

De VS produceren nu al weer 6,2 miljoen barrel olie per dag

Teerzanden Alberta Canada

(!) een opzwieper van 24% t.o.v. de 5 miljoen van 2008. Als je de wettelijk opgelegde verbruikslimieten van toekomstige auto’s erbij betrekt, zal de VS in 2030 zelfs olie-exporteur worden. Realiseert u zich, dat de VS al in 2016(!!) méér olie/gas zullen  produceren dan Saoudi-Arabië! En dat ze dan ook al, op 20% na, import-onafhankelijk zullen zijn…

De hele oude energieprent gaat danig op zijn kop

Dus het wordt , midden in de grote crisis, hoog tijd om de energiezaken even goed te herbezien! Immers,  enkele jaren geleden heette het nog:  de VS zijn zonder een drupje olie in 2025.. De mens is ook een technologisch ijverende bij: na diep exploiteren op zee (> 5000 meter!) kan hij nu ook op diepte horizontaal boren op land en komt zo weer bij “andere” olie en gas uit… Een leerzame les voor pessimisten en angsthaasjes, die vergeten zijn hoe vaak de mens door zijn slimheid en zwoegen steeds opnieuw grootse uitvindingen deed… Al moet je ook begrijpen dat het erg fout kan gaan: zie nu de 4,5 miljard schadevergoeding die BP nu moet lappen voor zijn foute boel in de Golf van Mexico. Dat geeft veel reden tot het wantrouwen van die “olie-techneuten”. Opnieuw blijkt dat het vooral gaat om “evenwichtigheid en veiligheid” en om “serieus toezicht”, waarvoor onze overheden moeten zorgen bij grote technologische innovaties. Wantrouwen is hierbij, -als tijdens alle voorbije eeuwen ook het geval was-,  weer eens dé grote remmende factor voor de vooruitgang..  

De contouren van een nieuwe mondiale energieprent

In Frankrijk, dat (net als Polen), lijkt te stikken van het schaliegas (gaz de schiste), brak net (weer) een politieke rel uit over het door Hollande herbekrachtigde verbod, dat Sarkozy uitvaardigde net vóór de Franse verkiezingen. Maar, exploitatie daarvan zou Frankrijk wel eens kunnen redden uit zijn grote economische malaise! Dat zeggen nu industriëlen en sommige politieke adviseurs, hardop! Maar, de Verts (de Groenen) zitten nu ook in de regering… en die zijn mordicus (sommigen zeggen: blind!), tegen elke exploitatie. De testboringen werden zelfs al totaal gestopt..

Edoch: president  Hollande voegde er recent aan toe (let op!): “zo lang dat exploiteren zou moeten gaan via de huidige methodiek van hydraulische fracturatie…” Daar klinkt een “achterdeurtje” door dus. Gelukkig maar?

U wist al van die herhaalde grote olievondsten op grote diepte in zee, off-shore (en ook op land!), die de afgelopen tien jaar het oliebeeld al flink op de kop zetten. En dat geheel nieuwe olielanden te voorschijn toverden,  als Brazilië, Rusland en ook West-Afrika. Die ontdekkingen,-wel van duurdere olie dus-, deden al concluderen dat we nog wel voor nog één hele eeuw , (als je alles samen telde), genoeg olie hadden en dat voor ons allemaal!

En nu horen we dus de verhalen over het schaliegas/-olie (het is beter om te spreken van “niet-conventionele fossiele brandstoffen= ncfb’s). De voorraden zijn nog lang niet helemaal in kaart gebracht, maar er moet veel zitten op onze aarde.

De VS startte met razende snelheid de exploitatie en in W-Europa (minstens in Frankrijk en Polen), zijn al zeer stevige voorraden gevonden.  De “reserveteller” voor het schaliegas staat nu wereldwijd al op 380.000 miljard m3 (en dat is 150 jaar huidig gasverbruik).

Nu horen we al zeggen: er is genoeg voor iedereen en wel zeker voor twéé eeuwen… Wat toch verrekt goed nieuws is voor de kortere termijn, niet?

Al gooit het ook  roet in het eten van hen die zweren bij  duurzame energieproductie. Zie Duitsland, vol met zonnepanelen, giga-windmolens  en straks vol met stilgelegde kerncentrales (?). Maar ook met vuile kolencentrales… net als Nederland. En zie ook Japan dat ook af wil van zijn half-verzopen kerncentrales. En Frankrijk, waar Hollande terug wil naar 50% kernstroom (dat is nu bijna 70%) en dus moet hij ook oude centrales  sluiten en niet door EPR’s vervangen. Pikant is hierbij dat het afbreken van die te oude kerncentrales enorm  duur is… En natuurlijk ook, dat de nieuwe EPR-kerncentrale EPR, niks goedkoop blijkt te zijn. Die kreeg herhaaldelijk dan ook een nogal foute pers: de bouw van de twee EPR’s, een in Finland én een in Frankrijk, gaat dan ook zeer moeizaam.

Hydro-energie

Voor de volledigheid moeten hier ook nog de geothermische energie en de hydro-energie genoemd worden… En natuurlijk mag ook de kernfusie niet in de rij ontbreken, zeker nu de bouw van de grote (internationale!) kernfusiereactor in Caderache bij Marseille snel vordert… Of die grote belofte voor duurzaamheid op wereldschaal waar

Kernfusiecentrale Caderache

wordt, weten we pas rond 2050 zeggen, de experts. Het is vooral een kwestie van het vinden van de juiste materialen voor deze zeer hete “kunstzon”.

Dit alles stellen we nu vast, terwijl er ca 400 kerncentrales op de wereld draaien en er ook 400 in planning/aanbouw zijn , vooral in China en India.

Het nieuwe “energieplaatje” lijkt daarmee sterk op het “klimaat-veranderingsplaatje”, waarin nu ook geen verklaring is voor de afkalvende Noordpool én de áángroeiende (!) zuidpool én een zich weer vernauwend ozongat..!

Hoe nu te handelen in deze gigantische dynamiek op energiegebied?

Er is dus grote verwarring in zowel energie- en klimaatlanden de politici krijgen er grijze haren van… Ook de groene partijen weten niet wat ze nu moeten denken;  hun nogal grote (ideologische) starheid breekt hen nu echt op. De kansen die er nu weer aanwezig blijken,- midden in de economische crisis-,  moeten nog wat beter doordringen tot de volkeren. Frankrijk geeft nu 75 miljard jaarlijks uit aan gas uit Rusland… Dat is 1/3 van het te bezuinigen deel van de Franse uitgaven, volgens experts. En in de Franse bodem zou nu nog 5000 miljard m3 schaliegas zitten genoeg voor de Franse consumptie van een hele eeuw..

Hou u vast, er is nog meer ontdekt: er zijn enorme methaangasvoorraden in onze oceanen. Dat gas wordt door ijverige bacteriën geproduceerd op diepte en dat vormt met water-moleculen samen vaste bestanddelen.

Die bestanddelen zijn met seismografische methodes erg goed op te sporen : er bestaat dan ook nu al een wereldkaart over de aanwezigheid van dit methaanhoudende spul in de oceanen. Natuurlijk waren de amerikanen, -deze keer samen met de wanhopige Japanners-, er wéér snel bij. Hun gezamenlijke eerste experimenten met winning van dit oceaangas waren zeer hoopgevend en de Amerikaanse staatssecretaris van Energie verklaarde zelfs: “ dat dit, wat de VS betreft genoeg zou zijn voor meer dan duizend jaar…”!  Let wel: dat zal ook nogal duur kunnen worden maar we weten intussen dat duur een erg relatief begrip is gebleken bij schaarste. Kijk maar op de pomp bij het tanken!

De VS zijn nu al, op 20% na, onafhankelijk (een mooi politiek voordeeltje!) van de import van gas en olie door dit schaliegas en als dat na vele jaren op is (ook door export!) dan is er dus ook nog dat methaan uit de oceaan. Dat komt schitterend uit toch? En ook niet alleen voor de VS toch? Want ook Frankrijk ligt aan een oceaan.

Overigens is er ook nog voor een eeuw of zo aan kolen in de VS die daar nu nog zat van weg stoken en zeer veel CO2 produceren daarbij. De machtige kolenlobby in de VS is er de schuld van dat de ontwikkeling van duurzame energie hier nogal achterbleef, behalve in Californië.

Tenslotte ook nog dit: het aantal onderzoekers en ontwikkelaars  op energiegebied is door de raketachtige opkomst van Azië, ook op R&D-gebied-, enorm veel groter dan ooit tevoren. Azië leidt nu al jaarlijks meer ingenieurs op dan de VS en Europa samen… U begrijpt dat dit leidt tot die (nu al merkbare) flitsend snelle technologische verandering op allerlei gebieden: van elektronica, robotisering tot communicatie en dus ook energie-gebied. Lastig ja, maar dat een last noemen, -wat je wel eens hoort van klagende “ontkoppelde” mensen-, is echter wel wat al te maf. 

Het is niet alles goud wat blinkt, ook hier.

Er zijn natuurlijk ook, (en als altijd bij nieuwe technologieën het geval was), de nodige  punten van zorg en voorzichtigheid! Ziehier enkele:

-In Texas c.s. leven er ca 30 mensen op een km2; in Nieuw-Mexico 6 en in Pennsylvanië 2,5. Dat is wat heel anders dan het UK met zijn 247, Duitsland met zijn 231 en Frankrijk met zijn 112 inwoners per km2. Dus even studeren op dit verschil, op de exploitatie-technologie en de  milieu-aspecten etc. is niet overdreven. Maar ook dat is toch vooral positief:  zeker in een land met veel knappe koppen (de Franse ingenieurs) en met ook nog een voorbeeld  (ook in foute boel!) als de VS nu al zijn!

Herinner u nu ook even, dat ooit (165 miljoen jaar geleden!), de oostkust van de VS vast zat aan de Franse westkust! Een grapje:  maar niet voor geofysici.

-Er wordt bij de huidige hydraulische fracturatie erg veel water verbruikt, dat natuurlijk weer moet worden schoongemaakt. Dat zou een prima job zijn voor de experts zoals de Franse  Suez, Veolia en Sauer die daar ook een nieuwe business van kunnen maken mét ook weer nieuwe werkgelegenheid in Europa. Verder kun je ook de techniek best aanpassen en minder water verbruiken en mogelijk kan het zelfs zonder water op den duur (zie hierbeneden). Het lijkt zelfs mogelijk met CO2..

Mijnschade Heerlerbaan tegenover ons huis - Theo

-Die fracturatie kan ook (lichte) aardbevingen veroorzaken. Daar is al ervaring mee in de VS: de bevingen waren van een kracht van 2 à 3 op de schaal van Richter en meestal eenmalig voor zover nu te zien. Herinner u nu ook dat bij steenkoolwinning in heel Europa (vaak ook op grote diepte), nogal wat “mijnschade” voorkwam en –komt. Als je bent geboren, zoals ik, in Zuid-Limburg, dat vroeger een groot kolenwingebied was, weet ja alles van mijnschade en de daar veel voorkomende “schadevergoedingen”. Daar heeft  mijn vader zich ook jaren mee bezig gehouden. Je moet natuurlijk toegeven dat aardbevingen en aardbewegingen nogal angstige gevoelens oproepen. Maar je moet ook durven zeggen: in het leven bestaat risico “nul” nooit… Het hoort bij elke vooruitgang! Hierbij is het altijd goed om op te merken dat het aantal doden door het verkeer nu al weer lager is dan door drugs, of alcoholgebruik en ook door zelfmoord! .  

-De wettelijke situatie is in Europa ook heel anders dan in de VS. Dat speelde bij het hoge tempo van schalie-exploitatie in de VS,  een enorme rol. De ondergrond is namelijk bij “ons” staatseigendom en in de VS particuliere eigendom! Dus je moet je ook afvragen of verandering daarvan de snelheid van de aanpak niet zeer dient. Dit ligt lastig in Europa, maar in de VS werkte het sterk positief en leverde snel nog wat miljonairs op én zeer snel opererende olieboeren die daar een waar eldorado vonden. In Europa zouden ook andere wegen kunnen worden bewandeld. Bijvoorbeeld: geef de grondeigenaar 5% van de exploitatiewinst, de lokale overheid ook 5% etc. En de staat int echt wel “haar”  btw en winstbelasting, toch?

Nog wat relevante aspecten/overwegingen

En er is natuurlijk nog veel meer te zeggen over deze ontwikkeling! Ziehier nog enkele.

-Dat schaliegas leverde in de VS duizenden banen op en miljarden aan uitgavenverlaging. En dat kan dus in Frankrijk ook: een cadeau voor Hollande dus die nu niet moet remmen maar gas moet geven in de ontwikkeling van andere schalie-exploitatiemethoden! Zie de VS! In de VS werden so far 80.000 putten geslagen in 19 staten en er vonden daar meer dan een miljoen mensen werk. En de VS is voor zeker een eeuw energie-onafhankelijk!  

-Er moet nu dus echt geluisterd worden naar de olie-techneuten, ook al is dat even moeilijk na de BP-klapper (Golf v. Mexico) die het bedrijf nu 4,5 miljard boete kost! Want men weet ook al van varianten: je kunt de hydraulische fracturatie ook doen met veel minder water en veel minder gevaarlijke (zelfs afbreekbare) chemicaliën. Ook zou je CO2-gas kunnen gebruiken i.p.v. water óf thermische methoden kunnen gebruiken (rotsverhitting) óf breuken maken met kleine dynamiet-ladingen. Aan de slag dus met experimenteren!

-Maar ook voor de groenen en de CO2-adepten kan het feest worden met deze ontdekkingen: Europa kan zijn uitstoot met een factor drie (!) verminderen omdat verbranding van schaliegas minder CO2 produceert dan het nog forse gebruik van steenkool nu. In elk geval in Duitsland en ook bij die (nieuwe!) Nederlandse kolencentrales. Weer een gelukkige bijkomstigheid  dus.

-En wat dacht u van halvering van de gasprijs, ook in Europa? Zie de VS waar dat echt is gebeurd. Geen slecht nieuws voor ons consumenten, dus ook voor Frankrijk waar de gasprijs verdubbelde in 10 jaar en er nu 75 miljard per jaar aan Poetin moet worden betaald voor zijn gas…

Het (energie en geopolitieke) macroplaatje tot ca 2035

Er zal duidelijk zijn dat er nu scherp moet worden gedacht op kortere én langere termijn in de energievoorziening. Zeker voor landen met eigen bodemschatten! Op één paard zetten moet ook niet maar wel op “enkele” goede paarden. Dat is nooit zonder risico maar dat moet je niet tegen houden. Zonder overdrijving staat de toekomst van een land of regio qua welvaart en vooruitgang hier op het spel. En dat dit ook HÉT Europese samenwerkingspunt van de eeuw is (de EU heeft 27 staten) behoeft eigenlijk geen betoog: zie de VS met zijn 51 staten.

-De olieproductie

Nu 85 miljoen barrel per dag “conventioneel” en ca 5 “niet-conventioneel= nieuw”; dat loopt gemakkelijk op tot 100 miljoen conventioneel in 2035 en 12 miljoen “niet-conventioneel”.

-Gasproductie

Nu 3200 miljard m3 in totaal waarvan 200 miljard “niet-conventioneel” nu. Wordt in 2035 4791 met een deel van ca 700 miljard “niet-conventioneel” in 2035.

-Energieconsumptie in 2035

Olie en bio 29%; steenkool 27%, convent. +niet-conv. gas 23%; duurzaam 14% en nucleair 7%...

Dit plaatje moét u echt wakker schudden! Het kan nog veel mooier zijn als de methodiek van winning van schalie-energie beter en schoner wordt door technologische ontwikkeling.

Het is goed hierbij te weten dat gas zeer veel wordt gebruikt bij verwarming van gebouwen en huizen en daarom een groot aandeel heeft in het huidige energieverbruik. En denk er ook aan dat elektriciteitsproductie steeds vaker gebeurt m.b.v. gas ( vaak in afwisseling met olie, om prijstechnische redenen). Dus die elektrische auto’s, scooters en fietsen blijven gewoon even interessant als voorheen. Al zal er ook een effect van een verlengd gebruik van verbrandingsmotoren kunnen optreden. That’s all in the game…

 

U voelt het:  het werd en wordt nu voorlopig (of bijna eeuwig?) een compleet gekkenhuis in energieland, in de landelijke en ook in globale politieke sferen.

Denk bijvoorbeeld aan de toekomstige positie van de olielanden in het MO naast die nieuwe oliereuzen in opkomst… Geopolitieke kantelingen zijn er dus ook bij de vleet in aantocht. En U en ik weten wat olie aanrichtte in het verleden en nu gaan we wéér meemaken wat grote verschuivingen in de “olieboeren-wereld” aan spanningen zal gaan veroorzaken. Denk ook aan de strop voor de huidige gasleveranciers die massief investeerden: Algerije met zijn vloeibaar gas in tankers, de nieuwe zuidelijke gaspipeline uit Azerbeidjan (South Stream), Rusland de vers opgestane gasboer (met zijn gaspipeline North Stream) en denk ook aan Qatar en Iran beide gasmagnaten van formaat…

Nee, niet alles gebeurt meteen morgen, maar wel overmorgen dus… En we zien nu hoe snel die amerikanen dat flikten met hun schaliegas: zes jaar waren daar genoeg voor een ware energie-revolutie!  

So: “Yes, we all can!”

Dit was veel complex, maar ook goed nieuws en voor vele generaties “to come”. Weg met die kramp dus en hup aan de R&D en de verdere ontwikkeling.

En dat kan:  want we deden dit al eerder en het leverde ons enorm veel op. Je moet ook beseffen dat de energieproductie veel meer geografisch gespreid  kan worden in de toekomst. Wat ook een zorg minder is in onze conflict-achtige wereld. Want schaarse en slecht verdeelde zaken, zijn altijd een bron geweest voor veel ruzie, oorlog, doden, vluchtelingen en armen… Zie Irak, Libië, Nigeria, Soedan, Niger, in de RD Congo (Kivu) en de aankomende herrie bij de Noordpool en in de Chinese Zee..

Dit is ook echt anti-crisis/nieuws, ook voor Europa,  en dus ook een kans voor meer samenwerking in de EU en voor behoud van wat er nog is…. Ook voor behoud van sociale vrede:  we kunnen die miljoenen (25 miljoen al in Europa!) werkelozen zowel in de R&D, in de technologie en in het exploitatiewerk een hoop banen gaan bieden. In de VS waren  80.000 putten goed voor 1  miljoen banen en alles tezamen was goed voor  12 miljoen barrel olie per dag. En met 5000 miljard m3 gas in voorraad (genoeg voor 150 jaar,  dus 30 miljard m3 per jaar) schep je ook een enorm stuk werkgelegenheid .

Dus morgen of overmorgen kan het beter met ons allen gaan. Dat vereist politieke moed en risico´s nemen. Maar, dat doen de meeste politici alleen als… ze ´voldoende’ kiezers hebben die dat ook willen.

Uiteindelijk zijn we het weer vooral zelf, die een “goede politiek” mogelijk moeten maken. Zo werkt een democratie nu eenmaal.

Wie weet, helpt deze blog ook daar ook een paar millimetertjes bij…

Maar,

onze zon heeft geen enkel energieprobleem ze is zelf energie en geeft bijna alles gewoon gratis aan ons. En zij is het nu ook, die ons in belangrijke mate kan redden in de grote “overgangsperiode” waarin we nu energetisch gesproken nu zijn aangekomen. Zij schudt nu al regelmatig het wijze hoofd al ze toekijkt en zal dat nog veel vaker moeten doen. Zou zij weten of Caderache, haar evenknie op aarde, het over een halve eeuw gaat halen? In elk geval zal ze trots zijn om dan het voorbeeld te mogen zijn geweest voor een globale oplossing van het o zo spannende en ook gevaarlijke energieprobleem op onze aarde.

De zon heeft al vele monumenten gehad op aarde en werd ook al als een echte god aanbeden. Ze is verering dus gewend en het steeg haar nooit eerder naar haar hoofd.

Mede daardoor kan ik u dus nu weer een zonnebadje aanbevelen, ook om dat wat de blog u tracht bieden nog eens te herkauwen in de warme stralen…

Ik wens u dus, ook nu vlak voor de winter aanstormt, weer veel mooi weertje!

24 nov. 2012