U ZIT ECHT NIET AAN UW EIGEN STUURTJE!

De neurowetenschappers zijn op vandaag dé grote ontdekkingsreizigers in en rond ons  menselijke brein. Maar voor we in hun zich snel ontwikkelende vak een kijkje nemen, even terug naar “onze biologische roots”. De creationisten onder ons raadt ik aan om de volgende paragraaf maar niet te lezen. Want dat is slecht voor de bloeddruk.

-Van Afrikaanse apen, evolutie en emigratie… tot aan vandaag

U weet dat wij afstammen van de homo sapiens, die rechtop ging lopen in Oost-Afrika in de buurt van Ethiopië. Van daar uit gingen we, zo’n honderdduizend jaren geleden, op weg naar Europa (toen ook al dus!) en het schijnt dat we daar de Neanderthaler tegen kwamen waarmee we een tijdje omgingen. Tot deze uitstierf en wij ”overbleven”. Niemand weet overigens of wij iets met dat verdwijnen van die arme Neanderthaler van doen hadden..

DNA-experts weten al langer dat wij genetisch erg veel lijken op twee apensoorten: de bonobo’s en de chimpansees. Ook is nu bekend dat de “evolutionaire scheiding” van “ons” en de bonobo’s, zo’n 4,5 miljoen jaar geleden is begonnen… Wij lijken overigens genetisch zelfs meer op de bonobo’s dan zij op de chimpansees lijken! Dat schijnt te komen omdat ca 1,5 miljoen jaar geleden de rivier de Congo ontstond, die beide apensoorten “fysiek” van elkaar scheidde.

Dit alles schrijft het prestigieuze tijdschrift Nature recent, en nog meer. Het gen met de code SGRAP2x, deed onze ontwikkeling verschillen van die van de andere primaten en dat speelde zich af in enkele miljoenen jaren. Zo’n 1 miljoen jaar geleden was dit gen er ook de oorzaak van dat onze hersens zo groot werden, waardoor het mogelijk (maar ook noodzakelijk!) werd dat wij zo lang moesten en konden leren voor we volwassen waren.. Daar ligt dus de basis van het genie van de mens.., de “naakte aap”. En nu kijken mensen met zeer sophisticated machines in de hersens van hun medemensen, om de mysterieuze werking van dat grote orgaan eindelijk eens te ontrafelen…     

-Die neurowetenschappers en hun MRI-machines.

De techneuten van de digitale sector ontwikkelden de MRI-machines en de allernieuwste generatie, is een stuk geweldig gereedschap (dat wel enkele tonnen euro’s per exemplaar kost). Zo’n MRI zou je kunnen vergelijken met een soort GPS voor de aardse ontdekkingsreizigers. En Columbus zou “America” met zo’n ding op zijn roer in enkele weekjes hebben gevonden..

Een van de laatste vondsten via deze MRI’s is, dat als wij ons brein op “rust zetten”, -dat heet in hun vak “resting state activity=RSA”-, dat ongehoorzame brein helemaal niet op die ruststand gaat! Het gaat hoogstens 5% minder snel draaien; dat zag men aan de bloedtoevoer onder de schedel. Ook doet het dan wat speciale dingen; op een frequentie van ca 40 Herz (dichtbij de netstroomfrekwentie van 50 of 60 Hertz). Het houdt dan namelijk vooral de verbindingswegen tussen hersenonderdelen fris, dus in staat van “stand-by. Net zoals het bandietenmaatje met stilstaande auto, de motor laat draaien, om op het vluchtmoment als een razende te kunnen wegscheuren… En áls het brein dan aan de slag moet, maakt het razendsnel de keuze uit een aantal actiemodellen, afhankelijk van de,- in een split-second,- ingeschatte situatie.

Als u ooit, zoals ik deed, een jonge, wat wilde kat aanraakte die in diepe slaap is, en die flits-reactie zag (en ook voelde, ai), dan weet u wat ik bedoel. Het leek toen op een muizenval die in een flits dichtklapte…

Die RSA-state is wezenlijk voor het fit houden van en ook voor de reorganisatie van de hele hersenwinkel, dus voor het efficiënt en clean houden van ons besturingssysteem. Het was voor de experts een ware verrassing dat echt te kunnen “zien en te kunnen meten” met die MRI’s.!

U begrijpt: omdat ze er nu echt “in” kunnen kijken (en in alle detail) moesten stapels veronderstellingen over hoe onze hersenen zouden werken, daarna meteen op de hoop van “foute modellen” of “verkeerde hypothesen”. Alles over de hersens ging dus (weer) eens op de schop!

-Ook Mercedes zat een halve eeuw fout met zijn diesels.

Dieselmotor

Ooit maakte ik mee, in een conferentiezaal in Londen, dat een ontwikkelingsingenieur van Mercedes de zaal vol ingenieurs een filmpje liet zien van het verbrandingsproces in de cilinder van een Mercedes dieselmotor… Het was opgenomen met een high-speed camera en werd op gewone langzame speed voor ons afgedraaid… De zaal vol techneuten kreeg te zien en te horen dat Mercedes al 50 jaar dieselmotoren ontwierp met totaal foute uitgangspunten. Men had dus een totaal verkeerd model van die zelfontbranding in zo’n cilinder… Dat was nooit eerder echt iemand opgevallen tót men er echt met het menselijke oog naar kon kijken! Een revolutie in dieselland was hier dus het grote gevolg en deed de motor met een reuze sprong vooruit gaan.  

-Nu dus ook een revolutie over de idee van “de menselijke vrije wil”

Velen denken: de mens heeft een vrije wil en kan dus kiezen en dus ook óf goed óf kwaad doen. De streng protestante predestinatie-aanhangers zien dat overigens niet zo: die zeggen dat God uitmaakt wat u en ik doen en laten. En ook dat we daar zelf niets aan kunnen veranderen.

Spinoza, -die met die door hem geslepen lenzen helaas niet in de hersens kon kijken-, had opvallend genoeg, een zeer apart idee over hoe het gedragssysteem van de mens werkte. De mens, zei hij, is ten prooi aan een voortdurende stroom van impulsen binnen in hem, en hij is dus onophoudelijk bezig, met daarop te reageren. Dus met het beantwoorden van de gestelde vraag. En geeft als antwoord :  “OK, dat doe ik dus ” óf  “Nee, dat doe ik dus niet”…. Het is in onze geest een wat nerveuze boel dus.

Wij plannen en kiezen dus ons gedrag niet zelf, maar gedragen ons conform de door ons “toegelaten” (en dus niet zelf uitgevonden!) impulsen, die voortdurend in ons opkomen…. Dat is dus heel andere koek, dan die eenvoudige “eigen vrije wil theorie”...

-Dus die arme Diederik en Marc zaten zo ook dat regeringsakkoord te bakken?

Ja dus, al moeten we er ook bij zeggen, dat hun (en onze) onze opvoeding en de eigen training er toe leiden dat we dat we “vele keuze-mechanismen/technieken ontwikkelden”. Dus dat we, met normen en waarden die we ontdekten/leerden in de hand, onze “remmen” en onze wilskracht trainden om “fout geachte pulsen” te onderdrukken. Daarom stonden we ook zo vaak “in de hoek” en kregen we regelmatig “educatieve tikken” en standjes en preken... Wie dat onvoldoende leerde ging en gaat dus regelmatig in de fout; hij leeft “puls gestuurd” en dat kan heel wild er uit zien.

Dus wat wij doorzettingsvermogen noemen is eigenlijk niks anders dan adequaat ontwikkeld “remvermogen”:  vooral nee zeggen dus. De via intensieve training aangeleerde “structuren voor ons gedrag” zijn dé hulpmiddelen om onze keuzes goed en consistent te maken uit die voortdurende opborrelende stroom aan impulsen. Uiteraard zijn dat ook onbewuste reacties op wat zich onze omgeving afspeelt!

Dit werpt nogal een ander licht over de naakte aap en voor vele onder ons is dat mogelijk net zoiets naars als de paus ooit ervoer toen Copernicus zei dat hij ontdekte, dat de aarde om de zon draaide en niet andersom! Dat kostte hem, zoals bekend, bijna zijn hachje in die nogal onwetenschappelijke tijden! Ook al kon hij het met sterrenkijkers bewijzen, dat kón niet waar zijn! Het paste gewoon niet “bij de leer”. Basta dus en zeker niet die leer bijstellen!

-Het zoeken naar een passend mensbeeld..

Spinoza

Als wij zo dus eigenlijk functioneren, dan moeten we nogal wat van ons mensbeeld bijstellen. Omdat Spinoza dat al eerder ontdekte en aannam,  is bij hem te rade gaan dus best interessant. Hij had zich een zeer tolerante, begrijpende en opgewekte houding aangemeten ten opzichte van de hem omringende mensen. Ook hij zag ze voortdurend in hun vechtpartij tegen al die lastige opwellingen bezig en dacht dus veel na over hoe je de mens kon helpen met het beter voeren die “interne strijd”. En dacht ook na over hoe je moest omgaan met het (vele) kwaad dat mensen regelmatig aanrichtten.

Zijn overtuiging werd dat een mens “tot aan het einde van zijn dagen” dus moest studeren en nadenken over de wereld en haar bewoners. Hij moest zich bekwamen in het zo goed en volledig mogelijk begrijpen van zichzelf en de ander. Eigenlijk van de hele natuur, waarvan de mens een onderdeel was… Dus hij zag “eruditie” als het machtigste middel tegen het kwaad… Je kan dat natuurlijk ook “beschaving” noemen. En vóór u Spinoza bijzet in de “linkse watjesclub” nog dit: hij was echt zeer duidelijk over misdadigers. Die moesten gewoon worden opgepakt en gestraft en zo nodig ook “uit de roulatie” worden genomen door “de overheid”.

-Wat te doen met die verwilderende en losgeslagen mensen?

Dit model van de mensen helpt mij vaker om het schokkende gedrag van mensen in een oorlog of een groot conflict te kunnen begrijpen en ook te kunnen “voorspellen”. Geweld zien en ervaren is een intensieve externe impuls. En die roept uiteraard sterke geweldsimpulsen als reactie op. In de chaos die er bij geweld hoort, is het ‘onderdrukken van de foute impuls” dus vaak bovenmenselijk moeilijk geworden.

Daarom prefereren wij ook een rechtssysteem met een “onafhankelijke, afstandelijke rechter” en niet de aanpak van het “ter plekke lynchen”. De rechter moet nadenken en afwegen over bewijs, omstandigheden en strafmaat. Met een beschaafde controle op zijn impulsen, want ook hij is

“maar een gewoon mens”.

Dus ik denk vaak: wie een oorlog (of fors geweld) begint, moet rekenen met navenant wrede reacties. Daarom moet een oorlog of ander geweld ook het laatste middel zijn om een kettingreactie of een infernale spiraal te voorkomen… Uiterst actueel in het Syrië en Irak van vandaag en ook in het religieuze geweld in Nigeria, Soedan, Egypte en nu ook weer in Birma.

-Leren over wat de mens en mensheid is, zal dus meer vrede brengen?

Dat is denk ik uiteindelijk de enige weg: meer en beter begrijpen van hoe mens en natuur “in elkaar steken”. Dus bravo voor onze neurowetenschappers en IRM-bouwers! Al betekent het helaas ook dat onze geweldsmiddelen en -methoden perfecter en meer vernietigend worden door diezelfde kennis. Want we gaan natuurlijk ooit meemaken dat er een soort “draagbare IRM” wordt uitgevonden die, natuurlijk,  in een I-phone past. En waarmee u de hersenactie bij ander  tegenover u, kunt volgen: een soort van hightech leugen/emotie-detector dus, die u kan waarschuwen, maar die een kwaadwillende ook zou kunnen inzetten om geweld bij u op te roepen… Discussies hierover zijn al oud en blijven actueel: zie die over publiek wapenbezit in de VS met zijn NRA-fanaten!

Deze benadering is ook nogal interessant als je nadenkt over het steeds maar toenemend geweld ook in onze westerse wereld. Immers deze theorie leert ons dat er een steeds slechter “remmechanisme” zit in vele medemensen die daardoor uiterst impuls gedreven reageren.. Korte lontjes en losse handjes dus. Vanwege gebrek aan… ja opvoeding, opleiding en training in selfcontrol..

Betere opleiding van vrouwen bleek ook het meest effectieve middel om vrouwenonderdrukking en te hoge geboortecijfers te bestrijden. Dat is intussen in vele (ontwikkelings)landen duidelijk waar te nemen. Dus zal zelfs ook de taliban tenslotte ooit worden getemd als er tegenover hen meer kennis en inzicht komt te staan...

Discussies van dit type blijven nodig en nuttig en het is denkbaar dat verder neurowetenschappelijk onderzoek ooit een meerderheid kan overtuigen van een andere idee over wapenbezit en ook over moderne vrouwenrechten.

-Dus is “werken aan een wijzere wereld”, onze primaire opdracht!

Uit dit alles kun je concluderen dat we er alles aan moeten doen om opleiding, kennis en inzicht voor alle mensen mogelijk te maken. Ook omdat dat geweld en oorlogen kan voorkomen en bestrijden en dus dat er echt een betere wereld mogelijk is.

Iemand schreef recent, (ik vergat waar), dat als je een verband legt tussen de groei van de mensheid in de laatste eeuwen en de omvang van het geweld op de wereld, er sprake is van een relatieve afname… En dat zou alles te maken hebben met het (in het algemeen) toenemende opleidingsniveau en ook met de (relatieve) afname van de armoede en honger. Die ook als iets zeer bedreigends en geweldadigs moeten worden gezien.  We mogen er best trots op zijn dat er van de nu 7 miljard aardbewoners nog “maar” zo’n 850 miljoen (= ruim 10%) arm en hongerig is en dat is nogal wat beter dan 50 jaar geleden!

-Poging tot een algemene conclusie

Wonderen bestaan niet en de nog steeds sneller toenemende wetenschap en technologie laten ons steeds vaker zien, wat achter wonderen steekt. Mensen ontwikkelen zich steeds meer wereldwijd en we krijgen ook de armoede en de onwetendheid langzaam beter klein. Dat leidt ook,-en nu dus al!-,  tot afname van de groei van de wereldbevolking. We gaan qua groeisnelheid op “nul” rond de 9 miljard, ergens in de 2^e helft van de 21^e eeuw. Onze kennis van produceren van voedsel en goederen en diensten (op een steeds “productievere wijze), neemt ook razendsnel toe. Daarmee ook onze mogelijk tot welvaart én tegelijk daarmee komt er ook meer vrije tijd. Dus ook tot de mogelijkheid om op allerlei manieren om meer en ook “goedkoper en “en masse” te leren”. Waarbij moderne technologie ook weer effectief kan helpen. Zie Internet, Wikipedia, elektronische boeken, elektronische spelen (spelend leren), goedkoop reizen, etc.

Dus is mijn conclusie onontkoombaar: als we maar wereldwijd en over langere termijn durven kijken zien we dat de mensheid wel vóóruit gaat! Daarbij is les één, dat wie nog niet doorheeft dat wereldwijd kijken nu “onvermijdelijk” is geworden, per direct op een stoomcursus “wereld kennis” moet worden ingeschreven! Onwetendheid moet dus gewoon wettelijk verboden worden en mijn part ook “strafbaar” gesteld worden en dus van “staatswege worden bestreden. Net zoals we mensen opnieuw op rij-examen sturen die er al rijdend en zootje van maakten.

Tenslotte is er nog een ontwikkeling die troost kan geven: de evolutie van de mensheid gaat ook onverminderd verder. Dat kunt u zien als u die razendsnelle kleinkinderen ziet omgaan met allerlei moderne hulpmiddelen maar ook met onze de complexe moderne wereld. Ze kunnen, zeggen wetenschappers, veel meer informatie-handling aan dan ooit eerder door mensen werd vertoond.

Echternachprocessie

Dus die hersens van ons, waarvan zegt men meer dan de helft “stil staat”, gaan ons blijvend helpen. Wij kunnen dus met zijn allen best een leuk stel aardbewoners worden, maar dat gaat nog wel even duren! Want het verloop zal blijven lijken op “een Echternach-processie”; dus twee stappen voorwaarts en dan weer een achterwaarts…(we doen nu in het westen nu effe “die stap achterwaarts” dus). Immers, dat aanstormende “nogal domme populisme” is die stap achteruit en gelukkig  zien we hier en daar nu al een beetje dat het deze “volksziekte” aan populariteit gaat verliezen…    

               

Maar,

          de zon heeft niets van doen met bonobo’s of chimpansees al zag zij wel hoe de Homo Sapiens rechtop ging staan daar in Oost-Afrika. Zij gedraagt zich gewoon, (en ook al een eeuwigheid), volgens de wetten van de natuurkunde en wijkt daar maar niet vanaf. Ook hier kijken wij met een soort van “MRI-scanners” (hier radiotelescopen geheten) naar haar wereld en zijn mechanismen. En we vinden daarbij ook van alles aan nieuws: recent nog een planeet met vier zonnetjes! Een very hot friend dus van onze eigen aarde..

Of er vanaf de big bang ook nog evolutionairs gebeurt in de ruimte van de zon is mij niet duidelijk: al zegt men dat over miljarden van jaren de fusieprocessen op de zon ook gaan stoppen. Dus lijkt ook de zon aan veranderingen blootgesteld.

Er zit dus ook niets anders op dan dat wij mensen die ruimte daarboven maar blijven verkennen, net als de neuro-wetenschappers dat met onze hersens doen. Mogelijk wacht ons dus ook ooit de schok van het ontdekken van andere levende wezens… Die mogelijk verder zijn dan wij en al langer in vrede leven omdat ze met zijn allen een hoog niveau van eruditie hebben bereikt… Zou dat dan even goed uitkomen! Dan hoeven we zelfs niet bang te zijn voor een “Star-war”! Dus laten we ons best maar doen en bij dat studeren ook maar wat zon op ons laten schijnen.

Neem dus weer uw zonnebadjes en zie de toekomst op termijn maar wat positiever. Immers wij, onze generatie, had al een halve eeuw hoge welvaart, geen honger en  bijna ook geen oorlog dichtbij… Tot het weer even afzakte. Eigenlijk ook een stukje bewijs dat vrede  ook langer kan…

Ik wens u als steeds weer de nodige zon en optimisme toe. En vrede op onze aarde natuurlijk....

8 december  2012