Deze
vraag kwelt steeds meer politici en economen, nu de crisis doorsuddert en niet
meer lijkt te willen stoppen…En bezuinigen enkel nog lijkt te lukken als er groei
is…
Robert
Gordon, een Amerikaanse econoom, gelooft dat de groei voor de VS voorbij is. Zijn
artikel: “Is US economic growth over?” baarde veel opzien. Ook omdat hij niet
de eerste is met deze idee. Dus nu rijst opnieuw de vraag voor de ontwikkelde
landen: hebben wij nu dan toch alles wat
we wilden en rest ons dat in stand te houden en te moderniseren?
Stel je voor wat dat zou betekenen met nu al
werkeloosheidscijfers van 5 à 10%! Dat maakte me dus echt nieuwsgierig om niet
te zeggen ongerust.
De analyse van Robert Gordon.
Gordon
keek naar de historie van de groei in de UK vanaf 1300 en in de VS vanaf 1906
en trok daaruit zijn conclusies. De meest opvallende is dat vóór de 18e
eeuw de groei gelijk op liep met de bevolkingsgroei en wel met ca 0,2% van het
BNP per bewoner. Na 1700 liep de groei in de meest productieve landen ter
wereld forser op met een topper in de jaren ná WOII (Wirtschaftwunder in
Duitsland en Glorieuses Trentes in Frankrijk). Daarna werd die minder met een
uitschieter tussen 1996 en 2004. En vanaf toen neemt ze af , en zie naar welk
zwak niveau, op vandaag. Dus er was gedurende 2,5 eeuw eigenlijk sprake van een uitzonderlijk
fenomeen in de menselijke geschiedenis. En mijn generatie beleefde dus, zegt
Gordon, de laatste 50 jaren van de groei?
-Gordon’s
uitleg
De
grote groei kwam vooral door de drie industriële revoluties, zegt Gordon! De 1e van 1750 tot 1850 was die
van de stoommachine en de spoorwegen en de tweede van de grote uitvindingen als
stromend water en riolering, elektriciteit, radio en telefoon. De derde was
recent, die van het Internet; ze was ook bescheidener van omvang. Nogal wat
dingen kunnen eenvoudig weg ook niet nóg sneller gaan of zich verder
uitbreiden. Zoals vliegen, de kindersterfte of de vermindering van
huishoudelijk werk… Een grapjas zei in
dit verband: hoogstens de files worden langer…
We
zijn dus verzadigd en alles is er wat ons hartje begeert… En nu ontbreekt dus
het werk!
-Gordon
wordt echt serieus genomen!
Al
acht collega Gregory Clark (Univ. van Californië) wat pessimistisch want zegt
hij: ná het uitvinden van iets groots duurt het vaak 100 jaar voor er een
technologische toepassing komt. Dus zegt hij: Je moet naar de wetenschappelijke
vooruitgang kijken… En de wetenschap bloeit… Maar ook hij kan nu niks concreets
verzinnen, slechts wat hoopvol oreren is wat we horen… Gordon waarschuwt hem
dat veel productiviteitsverbeteringen een eenmalig karakter hebben: dat vrouwen
en masse gaan werken gebeurt maar een keer en het “ombouwen” van landbouwers
naar industrie-arbeiders idem. En de Nobelman K. Galbraith wijst er op dat in
de huidige economische modellen niet de eindigheid (en de kosten) van de olie worden
meegenomen. Men gaat er gewoon van uit dat de technologische ontwikkeling dat
probleem “vanzelf” oplost. Hoe dan ook de grote economen van de VS nemen Gordon
uiterst serieus met zijn ideeën!
Paniek in Berlijn over de snelle
vergrijzing!
Begin
oktober was er in Berlijn crisisberaad op initiatief van Angela Merkel en
iedereen moest komen: want het land wordt een bejaardenhuis zonder jeugd! En
hoe moet je dan in godsnaam de zaak, betaalbaar, draaiende houden? Zie Japan
waar dat helemaal fout afloopt (staatsschuld nu al 230% v. h. BNP!) en de
bevolking krimpt nu ook steeds rapper..
-Het
Duitse demografische drama
Het
geboorteoverschot is in Duitsland negatief: en nu al sinds 40 jaar! Dat tekort
loopt naar 2050 op naar liefst -600.000! Van 1950 tot 1970 was het nog +300.000!
Omdat er immigratie was daalde de bevolkingsomvang minder. De werkende
bevolking daalde vanaf 2000 (toen was het 63%) naar nu 60% en zakt in 2060 zelfs
terug naar 50%! De groep +65 jaar is nu gelijk aan die van < 20 jaar (beide
ca 20%) maar dat zal in 2060 33% resp. 15% worden… Volle (dure) bejaardentehuizen
en nog een klein clubje jeugdigen en dat kan dus niet goed gaan.
Al
vele jaren is het aantal kids per vrouw daar 1,36 (Europa gem.1,58, Frankrijk
1,99). Zo’n 40% der hoog opgeleide vrouwen hebben in dit land geen kinderen
meer. Het zijn dus zeker niet de armen die geen kids meer konden betalen, maar
nou net de rijkere die er geen “namen”. Alle recente maatregelen leverden niets
op: nee, het wordt nog steeds erger! Eind 2012 is er al een op de zeven Duitsers
ouder dan 80 jaar! Want de stijgende levensverwachting van de laatste decennia
speelt natuurlijk hier ook een essentiële rol.
Ook
zijn er nu al 1,3 miljoen vacatures: waaronder 60.000 ingenieurs, 25.000
informatici en 20.000 artsen. Een derde van de bedrijven zeggen dat ze niet
meer het benodigde personeel kunnen werven. De gemiddelde leeftijd van de
ingenieurs is nu bijna 51 jaar, wat erg hoog is. En in 2025 rekent men zelfs op
6 à 7 miljoen (!!) onvervulbare vacatures!
-Nee
immigratie, ja immigratie?
Sarazzin
had het nog maar pas geleden over de integratieproblemen en die lastige
immigranten. Nu roept Merkel luid in Madrid zelf openlijk om de jonge
ingenieurs uit Z-Europa. Ze kreeg er al 100.000 binnen en moet er zelfs 200.000
per jaar binnen halen de komende jaren.. De Duitse (export)-industrie draait op
volle toeren met veel en dure inspanningen om die jeugd te lokken… Het is best wat
manna voor dat negatieve geboorteoverschot, maar het zijn vooral hoger
opgeleide mannen die als immigranten komen en of ze blijven is ook maar de
vraag… In een klap is in enkele jaren die hele immigratiediscussie omgekiept! Nu
werkt men op drie fronten: oudere werknemers langer houden (met veel
zorg/voorzienigen en extrabetaling); toch maar trachten méér kids te doen
worden geboren met een gerichte bevolkingspolitiek en opnieuw dus ook de
immigratie. Maar de tijd wordt krap er moet méér gebeuren…
Let
wel: in Nederland dreigt hetzelfde, want het geboortecijfer is ongeveer gelijk
aan het Duitse… We hoorden dus ook al van het werven van Noord-Afrikaanse
jongeren voor de bejaardenzorg… Wilders c.s. hoor je nergens over nu en zo ging
dat ook vele jaren in Duitsland. En zie nú barst daar de demografische bom dus
echt, net als in Japan.
Wat zijn de lessen uit het
bovenstaande?
-Meer
mensen nodig én nieuwe vindingen met “massale” werkinhoud.
Is
de groei in zijn kern dus, zoals Gordon zegt, gewoon afhankelijk van de groei
in bevolkingsomvang en wordt die af en toe fors opgepept door wezenlijk nieuwe
uitvindingen waarvan de mensen zich op grote schaal bedienen?
En
is die groei nu dus weg, omdat nu de bevolkingsomvang terug loopt, het westen verzadigd
is wat producten en diensten betreft en
omdat grote vindingen als spoorwegen, radio en TV etc. (die enorm veel
werkgelegenheid opleverden) nu ontbreken? De Internetwereld kent hoge omzetten
(=groei), maar ook zeer weinig
werkgelegenheid…
Rest
ons dus enkel om “het bestaande in stand te houden”, dus te repareren en te moderniseren?
Wat we nu met inzet van steeds meer robots en computers, kunnen doen met steeds
minder mensen… Kunnen we dus hoogstens de rest van de wereld, die veel niet (voldoende)
hebben, vol stoppen met door ons
gemaakte spullen? Zoals de Chinezen dat nu voor óns doen: alle witgoed etc. van
Wallmart in de VS komt nu immers uit China…. Moeten we dus, om voldoende werk
te houden, al die uitbestede producties terughalen uit andere landen? Maar gaan
die dan ook onze huidige export naar hun weigeren?
-Zijn
er grootse, echt nieuwe “massale” ontwikkelingen “in de pijplijn”?
Het
aantal R&D werkers is in de wereld gigantisch gestegen en stijgt nog; het
aantal octrooien explodeert. Maar er is weinig fundamentele research die ons
bijvoorbeeld de kernenergie opleverde, de radio/telefoon en de trein/het
vliegtuig.
Zit
de grote klapper bijvoorbeeld nog verborgen in een geheel andere
energievoorziening (à la kernfusietechnologie van Caderache)? Of vinden we binnenkort
een isolatieproduct uit dat zeer goed isoleert en heel “gemakkelijk” op (bestaande)huizen/gebouwen
is aan te brengen?
In
Caderache zegt men overigens dat het nog 25 jaren zal duren, voor kernfusie een
zekere zaak is. Wie weet nu nog wat “uit te vinden” van het kaliber van de
spoorwegen, het vliegtuig, elektriciteit, radio/TV, de transistor etc.? Zit het
misschien verborgen in de snel ontwikkelende medisch-biologische sector? Of in
revolutionaire diensten?
-Kunnen
we ons nog fundamenteel nieuwe producten, diensten of voorzieningen vóórstellen
die ons nu mankeren?
Om
een grapje te maken: Duitsland zou nu graag een “clonenindustrie” willen hebben
om snel en goed veel “nieuwe Duitsers” voor hun industrie te maken…. Maar
helaas, we horen of zien geen profeten die geheel nieuwe vindingen voorspellen…
Grote oppeppers zouden moeten liggen op terreinen als wonen, energieproductie,
transport en communicatie of massale dienstverlening (denk aan de thuiszorg…)… We
zoeken massatoepassingen dus. Maar welke zijn er dan nog te bedenken?
-Zo
nee, wat zijn dan de gevolgen?
Zo
er niets “groots” meer los komt, dan zal de grote groei in het westen dus achterblijven.
Tenzij wij nu de nog onvervulde wensen in de rest van de wereld gaan maken en
exporteren voor hun! Wat de Duitsers nu doen met hun “Machinenbau” en de luxe
auto’s. En de Fransen zouden het kunnen doen met hun TGV’s en kerncentrales, waar we nu ook Azië actief zien worden.
Maar
“die anderen” hebben ook vele werkelozen en armen en willen liever hun spullen
zelf maken. Nog erger: zij die dat nu al voor ons doen (in Azië) willen dat graag
blijven doen… Zouden we ze dat “verbieden” dan kunnen zij ons onze export
weigeren tenzij ze die producten/diensten
(nog!) niet zelf kunnen produceren.
Komt die bevolkingskrimp dan nou
niet net goéd uit bij die zakkende groei?
-Minder
mensen en minder produceren, dat past toch?
Is
het eigenlijk niet eenvoudig: minder mensen door minder geboorten en minder
producten nodig; dat gaat toch mooi samen? Dus een NEGATIEVE groei , en een AFNAME
van ons BNP , is niks erg want er zijn ook steeds minder inwoners.
Dat
lijkt een simpele, geruststellende conclusie, zo op het eerste gezicht. We
passen dus onze economie gewoon effe aan op die krimpende bevolkingsomvang. En
die WW gaat ook vanzelf “over” want we krijgen steeds meer vacatures door die pensioengangers
en dan kunnen die werkeloze jongeren ook aan het werk op die lege plekken…
Maar
we kennen ook het productiviteitsverschijnsel: meer en goedkoper maken van producten
door robotisering/automatisering. Dus vervallen er ook steeds arbeidsplaatsen
door betere manieren van produceren. Dus mogelijk compenseert dat de
openvallende werkgelegenheid. In de VS
was er de laatste tien jaar een productiviteitsstijging van liefst 16%!
-Zonder
kids sterft een land uit.
Natuurlijk
snapt u natuurlijk ook dat een blijvend negatief geboorteoverschot, een steeds
verder dalende bevolking oplevert op termijn; het land sterft dan op termijn dus
gewoon uit. Tenzij immigratie het land redt en ook een verdere productiviteitsverbetering
die minder mensen vereist voor dezelfde productieomvang. Dus we moeten hoe dan ook naar een
evenwichtige bevolkingsopbouw terug: op naar méér jeugd dus waardoor die “overmaat aan ouderen”
wordt opgelost.
-Japan
is ons voorland
Maar
zie Japan: daar zit de staat intussen met een schuld van 230% van het BNP! Die
echter ook voor 90% eigendom is van de Japanners zelf. Dus de staat geeft
eigenlijk het spaargeld uit van de japanners… en kan dat nooit meer terug betalen,
tenzij het óf zijn uitgaven zwaar vermindert maar de belastingen op peil houdt
óf een andere manier vindt om veel geld te verdienen bijvoorbeeld met export
van producten (of als er olie zou zitten in Japan) met de export van
bodemschatten (zie Rusland, Venezuela, Noorwegen, het MO). En sarcastisch
genoeg, moeten de japanners nu robots inzetten in de ouderenzorg die zo fors
groeit dat er onvoldoende jonge handen aan het bed zijn te vinden. Deze “nieuwe
massadienstverlening” moet dus “gerobotiseerd” worden!
-Waar
zit het foutje?
Zit
er toch een gemeen foutje in deze te simpele “optel- en aftrekoefening”? En
vereist een moderne economie en een modern land dat wil meegaan in de vaart der
volkeren een bepaalde demografische samenstelling en een bepaalde omvang aan
kennis en vaardigheden? Als het “bij de tijd wil blijven”? Want als “het
buitenland” mooie nieuwe dingen uitvindt en maakt en wij willen die graag ook
hebben en moeten ze importeren dan moeten we dat wel kunnen betalen. En wel uit
ónze export…
Krijgen we dus een golf van
protectionisme en handelsoorlogen?
De
populisten roepen al luid: eigen product eerst… en het aantal
protectionistische maatregelen is al aan het toenemen. De VS met zijn
autobanden- en kippenimportbeperkingen zijn een feit en er is al veel meer. In
Frankrijk kreeg de minister van economisch herstel met zijn protectionistische
prediking ook al een ferme douw van Brussel, waar men doodsbenauwd is voor
protectionisme. Een open handelsland als Nederland moet zich ook echt hoeden
voor populistisch gebral over protectionisme; want daarmee gooi je de eigen
ruiten in als je zo sterk exportafhankelijk bent.
Ons vertrouwde wereldbeeld
versmelt in de aanstormende
veranderingen
We
zitten midden in de ontwikkelingen van een sterk veranderende wereld, zeker ook
door de economische opkomst van de vroegere “arme, onontwikkelde” landen. Daar
komt nu nog dat (vooral) westerse demografische probleem overheen. Plus de
ontdekking dat we de echt grote uitvindingen, innovaties etc. wel lijken te
hebben gehad…
Dus:
ons vertrouwde,aloude (economische) model van de wereld, versmelt in die
veranderingen en het beeld wordt steeds verwarrender. Waar moeten we ons nu op
richten; welke economische en geopolitieke policy is nu vereist?
Dit
is ook een ware Europese vraag. Maar niemand lijkt daaraan nu bezig te zijn. De
Europese gedachte verliest eerder stevig
aan aanhang. Ja, ze dreigt zelfs te verdwijnen!
Dat
ruikt dus “naar oorlog” zou mijn vader zeggen als hij er nog zou zijn. Óf komt
er die andere utopische wereld met veel vrije tijd, overvloed aan spulletjes,
vrede met de anderen en een goed functionerende wereldregering die ons
veiligheid kan geven?
Is het is té moeilijk geworden;
moeten we er maar “gewoon uitstappen”?
-De
kat uit de boom kijken?
De
verleiding wordt steeds groter om alles op zijn beloop te laten en “af te
wachten” wat de ontwikkelingen zullen zijn. Maar wat dat oplevert is wel goed
te voorspellen! Immers de tweehonderd andere landen wachten niet af maar stomen
op; zeker de BRICS c.s. . Dus is het essentieel goed te volgen wat er gebeurt
en zeer betrokken te blijven. En voor Nederland is het ook zeer nodig om ons
demografische probleem óók snel onder ogen te zien: wij zijn het evenbeeld van
Duitsland (en Japan) met onze 1,4 kids per vrouw! Overigens geldt dat voor heel
Europa (zowel oost als west!): enkel Ierland en Frankrijk hebben een
gebalanceerde demografische ontwikkeling. Dus als we kiezen voor passief
afwachten, de ogen sluiten in de schulp kruipen tot “ze” het weer weten, dan
gaan we op weg naar het worden van een ontwikkelingsland over zo’n 50 jaar.
-Een
EU is meer dan ooit nodig nu?
En
dat dit alleen al een pleidooi is voor een EU en zeker ook een veilig Europa
met een EU-defensie moge duidelijk zijn. En dat zeg ik mét of zónder een euro-(zone)
binnen een EU!
Er
valt niet te ontkomen aan onze plek blijven bevechten en mee te doen. Want : “vluchten kan niet meer…, want dat is de echte
illusie”.
Cynisme en sarcasme bedreigen ons
nu weer eens
Heer
Bommel zou nu, opnieuw de gedachte van zijn schepper Maarten Toonder kunnen
verwoorden en zeggen: “Zoals mijn oude vader zei, we hebben gewoon weer
behoefte aan een ferme oorlog”. De wereld verwerd tot een groot onontwarbaar
kluwen van chaotische en ruziënde mensen. Zie de huidige politieke en
maatschappelijke scènes van Europa (en de EU), van de VS en zelfs de G’x’-en.
Zie
ook die zeer leerzame geschiedenis van ons mensen. En dan kunt u zich niet aan
de gedachte onttrekken dat we, gewild of ongewild, lijken af te stevenen op een
dikke plof. Die met een dreun met veel
pijn en leed, de verwarring en de onenigheid wegblaast en ons mensen weer
samenbrengt.
Met
een appél aan dat ene, dat supersterke dat diep in ons zit vanaf onze eerste
ademtocht: die ontembare wil tot overleven. Daarom zal de geschiedenis van de
homo sapiens hoe dan ook verder gaan. Op weg naar een nieuwe clash, een nieuwe vrede en nieuwe welvaart,
… tot die slinger weer terugzwaait… Zie bijvoorbeeld
de babyboom die bij het zichtbare einde van WOII begon, omdat wij mensen een
ander perspectief zagen.
Is
dit te pessimistisch of toch gewoon (historisch) realistisch? Wel dat moeten we
gewoon lijdzaam afwachten… Of slaan we morgen de krant open en vinden we daar dé
uitvinding van het millennium die dé grote nieuwe economische boom aan zal
zwengelen?
Maar,
de zon is de enige die prettig voort
kan leven als toeschouwer. Daar is geen sprake van uitblijvende groei,
demografische onbalans en opzwiepende werkeloosheid. Het product dat de zon levert
zal ook nooit obsolete worden en behoeft ook geen onderhoud of vernieuwing. De
energie-export van daarboven blijft op peil en blijft ook gratis voor alle
mensen en landen op aarde. Pas op eeuwige termijn is er mogelijk een kans op
verzwakking van de productie en die export. Daar hoeven we dus nog geen
rekening mee te houden en dat is een heerlijk gevoel. De zon en haar vriendje
de maan zijn superstabiel. Er is ook geen enkele kans op protectionisme,
concurrentie en een handelsoorlog. Zonne-energie is dus zowat het enige product
dat de dans ontspringen zal. En de mensheid die in zijn huidige vorm
tienduizenden jaren oud is weet dat het waar was en zal blijven. Kom daar maar
eens om in onze chaotische wereld.
Dus
koester u in die zekerheid en in haar warme straling. Filosofeer over wat we
meemaken en neem u voor dat u niet gaat afhaken. Al was het maar vanwege onze
kinderen en kleinkinderen, want die erven de gevolgen van wat wij nu besluiten.
En u wilt toch ook niet dat ze “onze generatie” moeten aanmerken als die van de
“grootste vergissing ooit”! Zoals de
chinezen dat moesten concluderen lang nadat hun land zich achter de Chinese
muur terug trok na een forse ruzie met het westen die uitliep op de
Boxeroorlog…en verviel in middeleeuwse toestanden. Wie het China van nu ziet kan dus weten dat
zoiets zeer is af te raden én dat die les niet nog eens moet worden geleerd… De
zon zag het en kan het bevestigen!
Hoe
dan ook: ik wens u nog wat mooi laatste herfstweertje toe!
Geen opmerkingen:
Een reactie posten