ALS EEN OUD LAND GEWOON TÉ OUD WORDT..

-Oud worden gaat vanzelf; jeugdig blijven helaas niet…

Op mijn leeftijd moet je dat al veel eerder zijn opgevallen en dan moet je het hebben begrepen in zijn essentie. Als ex-managementconsultant weet ik goed, dat organisaties de neiging hebben om in te slapen en weg te glijden. Omdat ze lang (té lang?) succesvol waren, enkel nog naar hun lauweren bleven kijken, niet meer vernieuwden en zich zo door anderen in hun markten lieten verrassen. Wat lui, zelfvoldaan, eigengereid en te oud en grijs geworden, volharden ze in een inert conservatisme en gingen, op de gebaande paden blijvend,  roemloos en stilletjes ten onder… Niet zelden kwam je dan als externe raadgever dan ook te laat. Want men luisterde niet graag naar een onrustzaaier en hield het liever rustig, tenzij de bank intussen de alarmklok had geluid en dreigde met kredietrestricties. En om dan geen roemloze doodgraver te worden stapte je er dan soms maar uit om “nog ergere tijden af te wachten”, waarin de levensbedreiging hun wél kon wakker schudden...  

-Elke groep mensen draagt het “vergrijzingsvirus” kennelijk in zich.

Er zijn mensen in mijn vak die beweren dat dit gevaar alle levende organismen bedreigt. En dat je dus regelmatig (zelfs preventief dus) de bel moet luiden en moet dwingen tot herbezinning als er niets schokkends van “buitenaf” opkomt. Dat deed men in bedrijven soms vanuit de Raad van Commissarissen, die dan een nieuwe frisse CEO benoemden om de zaak even flink op te schudden.

Dit soort ontwikkeling kan ook een heel land of zelfs een regio, ja zelfs een hele “beschaving”, treffen! Zie heel vroeger Egypte, de Romeinen en ook de Grieken. En recenter het China van de Muur, Portugal, Spanje (na hun koloniale bloei) en nu dus (volgens Bush jr. en kornuiten) “old Europe”. En zeer zeker ook Japan en zelfs het nu zo succesvolle Duitsland. Voorbeelden zat dus; al zijn ze divers.

-Is fit en fris blijven eigenlijk “een beetje oorlog voeren”?  

Vakmensen weten dat het hier gaat om strategie en weten meestal ook dat strategie komt van strategos (en begrijpen waar dat op slaat). Strategos is Grieks en betekent daar “generaal”. Het  geeft aan dat, -ook al ben je al lang in the winning mood-, de bedreigingen nooit ver weg zijn. Ook dat er een moment komt dat je weer moet vernieuwen en verjongen voor de volgende veldslag om het voortbestaan; die onvermijdelijk is. Immers: niets blijft en alles stroomt… Dat is eigen aan leven, aan vooruitgang, en ook aan verlangen naar veiligheid en aan het organiseren voor de macht die voor “overleven” nodig is.

-Het geldt voor bedrijven, maar even goed ook voor landen en beschavingen.

Een land is geen bedrijf maar ook een groep mensen die samen moeten trachten te overleven en liefst in enige harmonie. Het grote verschil zit hem vooral in de organisatie van de leiding, in het besturende mechanisme.

We zien nu in onze wereld een aantal situaties van landen die steeds zorgelijker worden.

Japan is daarbij het meest zorgwekkende voorbeeld geworden… Het toont ons hoe een moderne industriestaat met veel mondiaal succes kan verworden tot een moedeloze en krachteloze natie. Een tweede voorbeeld is Duitsland dat niet zijn markt en know-how verwaarloosde, -in tegendeel zelfs-, maar dat wel heel laat inzag dat je jeugd, dynamiek en energie genoeg moet hebben om boven te blijven.

Ze doen daar nu een wanhopig beroep op de jonge werkeloze en goed opgeleide jeugd uit zieltogend Zuid-Europa, om hun lege reservoir van goed opgeleide jeugd via immigratie te vullen.. Ze gaan er nu al 200.000 per jaar binnen halen… De vraag is echter of deze truc op den duur echt gaat helpen. Er bleef hun niets anders over toen het gesloopte geboortecijfer niet omhoog wilde ondanks vele pogingen en een nieuw bevolkingsbeleid… Met 1,3 kinderen per vrouw zit je gewoon dramatisch te laag: 2,1 is het getal waarbij je de juiste bevolkingssamenstelling behoudt. En een noodzakelijke balans kunt behouden tussen oud, wijs en ervaren en jong, ondernemend, energiek en innoverend.

Zie even deze schokkende cijfers: in 2060 is de Duitse bevolking terug gevallen op 64,5 miljoen; nu zijn er nog 82 miljoen Duitsers… Van die 62,5 miljoen is dan 26 miljoen ouder dan 60 jaar en 13 miljoen ouder dan 75 jaar… Realiseer u wat het betekent: bijna 40 miljoen Duitsers zijn boven de 60 jaar en dat is ruim 60%!!! Het aantal actieve liep in 2012 op met 416.000 en nu werken er 41,5 miljoen Duitsers: dus  50% (van die 82 miljoen). Sinds 2005 steeg dit percentage dus met 6,8%! Terwijl de WW nu op 6,5% ligt…  De stijging zit zowel in de industrie en de bouw als in de diensten. Duitsland op weg naar “een bejaardenhuis-economie”!!

Een derde voorbeeld is Frankrijk nu, waar niets mankeert aan het geboortecijfer (als enige land in de EU!), maar wel veel aan de gegroeide mentaliteit. Een meerderheid wil en kan niet geloven dat “hun sociale model” zijn grenzen heeft gevonden omdat zijn omgeving, zowel dichtbij als veraf, in niets meer lijkt van 25 jaar geleden. Een groot conservatisme en een schokkende blindheid voor de werkelijkheid gaan gepaard met angst voor morgen en neigingen tot zich afsluiten van de nieuwe wereld.

En als ik op de Nederlandse TV (net ná de Kerst) Wilders hoor verklaren dat hij in 2013 opnieuw het accent gaat leggen op de bestrijding van die vermaledijde islam en de Marokkaanse foute cultuur (en dat zowel in Nederland als elders in de wereld: Geert goes international) en ook nog las dat hij weer de meeste kiezers bekoort, dan maakt me dat ook zeer ongerust. Want hij noemt de strijd tegen de islam zelfs “zijn opdracht”…. Terwijl ik denk dat non-problemen op tafel tillen en de echte zelfs niet een keer noemen, eigenlijk onvergefelijk is voor een volksvertegenwoordiger. Deze man zadelt zijn partij en volgelingen op met zijn wraak op de VVD en zijn obsessies wat op zijn minst volksverlakkerij heet. Dit heeft in elk geval niets uitstaande met strategie, met overleven en met de langere termijn. Een verontrustend symptoom dat hij daar zo eenvoudig mee weg komt.

Let wel: dit gebeurt dus ook in een land met hetzelfde geboortecijfer als buurland Duitsland.. En daar heeft Geert het nooit over want dat is niet erg populair in zijn grijze achterban én het zet de schijnwerper op de immigratie… En na zijn aanvallen op moslims en Polen kan Geert daarover nu natuurlijk niet wat ontspannend gaan babbelen.

Idem voor de partij 50+, die uiteraard alle recht heeft op belangenbehartiging van “ouderen” natuurlijk maar die vooral ook de plicht heeft om naar een goed draaiend Nederland te streven, dat verder zal kunnen in die lastige 21^e eeuw. Wat dat is het belang van álle Nederlanders ongeacht hun leeftijd!

Dus vond ik het hoog tijd, ook als in Frankrijk residerende Nederlander, om het Japanse “voorbeeld” eens wat preciezer te bekijken. “Tot leringhe ende vermaeck”.   

-Is Japan allergisch geworden voor risico”s?

Zo werd de hamvraag kernachtig en intrigerend gesteld boven een artikel uit de Bloomberg Businessweek. 

 Kerndata over de nr.4 op de wereldranglijst:

Het land heeft nu 128 miljoen inwoners; hun aantal daalt met 1 miljoen jaarlijks. De prognose voor 2060 is dus …87 miljoen Japanners; ca 40% krimp! Het kent minder dan 2% immigranten en dat zijn (voor bijna 70%) geremigreerde Japanners uit de Philippijnen, Brazilië, China en Korea.. Waardoor  er hier ook geen integratieprobleem speelt.

In Japan verkoopt men nu meer luiers voor (incontinente) bejaarden, dan gewone babyluiers… In 2060 is hier 40% ouder dan 65 jaar… en ze werken hier nu al tot bijna 70. Men wordt hier gemiddeld ruim 81 jaar.

 De omgang met de centjes.

Bloomberg noemt het enorme spaartegoed dat de Japanners in hun “oude sokken” bewaren of op hun laag-renderende bankrekeningen laten staan: het gaat om 844.000 miljard yen (=ruim 10.000 miljard dollar)… Waarbij u nog de bergen staatsobligaties moet optellen. Waarmee de Japanners liefst 90% van de staatsschuld aan hun eigen land leenden. Japan heeft namelijk de grootste staatsschuld ter wereld (van de moderne industriestaten)en die loopt nu op naar 230 % van het BNP.  Gelukkig is er slechts heel weinig door buitenlanders geleend: Japan heeft dus nog geen last van speculanten. Dat BNP is 5860 miljard (9,5% van het wereld-BNP) en is nu dus dalende.

 De recente crises en debacles

U moet hierbij wel bedenken dat de Nikkei-index met 76% zakte, sinds zijn top in 1989 en dat een speculatieve zeepbel eerder 18.000 miljard yen in rook deed opgaan. Een hele generatie is zich hierdoor te pletter geschrokken en werd heel bang en voorzichtig.

Dus zijn Japanners nog enkel bezig met het behoud van hun vermogen en nauwelijks met rendement daarvan. Ze hebben “het risico de rug toegekeerd”. Moderne vaccins worden er geweerd en jonge Japanners gaan ook zelden naar het buitenland. Zelfs bij het Japanse base-ball wordt op een opvallende voorzichtige manier gespeeld vergeleken bij andere landen.

Aan levensverzekeringen wordt ongeveer evenveel betaald als in de VS (525 miljard dollar), terwijl het land maar de helft zo groot is qua inwoners. Uit wereldwijde onderzoeken blijkt dat 73% van de Japanners een pesthekel heeft aan risico nemen. Het omgekeerde van landen als Ghana, Indonesië en India. Slechts 4% van de werkende Japanners is van plan een eigen bedrijf te beginnen en daarmee is het land hekkensluiter in een rij van ruim 50 landen.    

 Behoudende politiek en schandalen

Dat past opvallend bij het recente verkiezingsresultaat: weer won de liberaal-democratische (=conservatieve) partij, die al meer dan 50 jaar hier regeerde, na WOII. Ook in de jaren 90 en begin 2000, toen de groei ook al bij 1,2% bleef steken. Eind 2012 bleek dat de industriële productie opnieuw was gezakt: -5,8% t.o.v. een jaar geleden! De net aangetreden regering kondigde forse maatregelen aan…

In het bedrijfsleven volgden schandalen elkaar op. Zoals bij Olympus waar een forse financiële fraude werd gepleegd; het bleek er veel slechter te gaan dan de officiële cijfers suggereerden.. Ook kwam men er achter dat nogal wat oudjes (en jongeren)leefden op het pensioen van hun al langer overleden partner..

Van baan wisselen is ook uiterst impopulair. Er heerst veel angst om fouten te maken en te worden ontslagen. Want waar je ooit bent ontslagen kun je nooit meer terug.

Men gaat nauwelijks in aandelen terwijl de belasting op dividend hier maar 10% is ( VS 15% en Engeland 28%). Maar 6% van het Japanse bezit zit in aandelen ( VS 33%, Europa 15%). Nu bezitten buitenlandse investeerders 25% van de Japanse aandelen en mede daarom stelde een regeringsinstantie voor om alle belasting op dividend en meerwaarde af te schaffen  tot aan 1 miljoen aan inkoopwaarde van de aandelen.

De Japanner van rond de zestig jaar bezit maar 21 miljoen in spaargeld en investeringen, maar hij leeft veelal tot 84 jaar. En daarvoor zijn ca 54 miljoen yen nodig…  Dat vormt de belangrijkste reden voor het laten staan van hun geld op rekeningen met bijna 0% rente. Men is bang om zijn vermogen te verliezen bij investeren.

Dus de Japanners zijn de meest voorzichtige mensen ter wereld geworden en dat wreekt zich nu op de beurs en ook in hun noodlijdende pensioensysteem…

 Tanende grote bedrijven en energieproblemen

De grote Japanse bedrijven op auto-, en elektronicagebied moeten al langer veel activiteiten naar het buitenland verleggen vanwege personeelsgebrek. Het land heeft een frontpositie op robotgebied en investeert veel in robotisering…, vooral voor het dagelijkse leven van zijn oude bewoners!  Die steeds meer zorgpersoneel tekort komen.. Japan is een land met een gigantisch grote energie-import en heeft vanouds kernenergie. De recente ramp deed hen besluiten om nucleair af te haken; maar nu gaan er al weer kerncentrales in bedrijf..  Een land zonder duurzame energie inspanningen (ook al heeft men veel vulkanisch warm water waarin men zich enkel traditioneel baadt). Er kwam ook geen isolatieverbetering (hun huizen zijn nauwelijks geïsoleerd)… Energetisch dus innovatie nul, ondanks de steeds duurdere olie-import…

Voor het overeind houden van de toppositie van hun internationale bedrijven moet echt worden gevreesd; zie Sony. Veel japanners vinden dat geen echt probleem, als ze maar voldoende export overeind kunnen houden, al is het via buitenlandse vestigingen. Hun positie wordt natuurlijk dubbel bedreigd, door het opkomende China en het uiterst dynamische Zuid-Korea. Tokio blijft een trouwe bondgenoot van de VS in deze regio waar vele bang zijn voor het opkomende en zeer zelfbewuste China. We zien nu de spanningen oplopen over een paar strategische eilandjes als inzet… Het incident zit vol symboliek: het opkomende China dreigt de oude, nu vergrijsde vijand die, -zij het met enige nationalistische tegenzin-, de Amerikaanse basis in Okinawa vooralsnog best wil aanhouden. 

 Een land zonder immigranten

Japan kent geen enkel integratieprobleem,  omdat er geen cultureel vreemde immigranten zijn. Het lijkt die ook niet te willen. Men hecht extreem sterk aan het behoud van de cultuur die sterk op de harmoniegedachte is gebaseerd. Men wil koste wat het kost een onverstoord cultureel geheel bewaren, mede vanuit het grote respect voor de voorvaderen. Dat zie je hier ook terug in de sterke hang naar vroeger en het politiek sterke nationalisme.

 Een bewegingsloos volk

Kortom: een wegkwijnend volk dat teert op oude roem, dat zich vastklampt aan zijn culturele erfgoed en dat enkel nog bevreesd is voor een lastige oude dag en het verlies van zijn oude vertrouwde eigenheid. Alles lijkt gericht op behoud van een status quo en dat tegen elke prijs. Bezorgdheid voor een verre toekomst en innovatie is er eigenlijk nauwelijks: niemand kijkt hier nog echt ver of maakt zich echt druk over Japan over een halve eeuw… Het lijkt erop dat men wil ondergaan in een oud, vertrouwd Japan en bezig gaat aan een laatste ronde…

 Heel anders dan twee generaties terug.

Zo kan het dus gaan met een nogal agressief land dat ruim 70 jaar geleden schuldig was aan fanatisme dat tot Pearl Harbour leidde en de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki… En dat na zijn overgave in no time de Amerikaanse auto-industrie bedreigde en vooraanstaand werd in de zeer innovatieve elektronica-sector.

De enige houdbare verklaring is eigenlijk de snelle veroudering, na een hevige oorlog en gevolgd door een periode van grote welvaart. Alsook de culturele geslotenheid die ook iedere massa-immigratie onmogelijk maakte. Let wel: Japan is ook een groep eilanden! , 

Een scherper contrast met een jeugdig en bruisend continent als Afrika wat in bevolking verdubbelt terwijl Japan met 50% krimpt, op weg naar een groot bejaardentehuis…

-Japan is een land vol waardevolle lessen

De lessen hieruit voor het vergrijzende deel van Europa, Duitsland voorop met in zijn kielzog ook Nederland en niet te vergeten het nu al failliete maar ook ontgroende en grijze Zuid-Europa… liggen dus voor het oprapen. Ja, het gaat over de tijd ná overmorgen, maar het wijst ook op de nú al aanwezige gevaarlijke tendensen. Dat niemand zich in de EU nu hierover schijnt druk te maken is eigenlijk het meest verontrustende bewijs van een verkeerde focus op een zorgelijke toekomst…

Nog wat verder analyserend vroeg ik me af of dit nu een voorbeeld is van “negatieve evolutie”, een ontwikkeling in een groep mensen die door het ontbreken van jeugdige krachten het evolutionaire proces als het ware stil zetten. Moe gevochten, moe geconsumeerd en vergrijsd en bijna zonder jeugd, verloor men elk elan en dus ook de wil tot overleven… Zou het ook zo zijn gegaan bij de Egyptische beschaving en bij andere hoge civilisaties waarvan we enkel nog wat gebouwen, kunst en geschriften terug vonden? En waarvan de erfgenamen de ontwikkeling van eeuwen lijken te hebben gemist? Zou Darwin over dit fenomeen ooit ook iets hebben bedacht, want hij moet zich dit ook hebben afgevraagd? Het evolueren dus “in de achteruit” en het als “gesloten cultuur” bevriezen en uiteindelijk in culturele stilstand uitsterven…

Mogelijk hoorde u deze gedachten, net als ik, de laatste jaren aan de borreltafels. En ere wie ere toekomt: het waren Bush senior en Rumsfeld die (nu zo’n tien jaar geleden), dit ook bedoelden toen ze spraken over het “oude Europa” dat in hun optiek de boot aan het missen was. En zij zetten toen de immigratiekraan nog wat verder open op weg naar 400 miljoen Amerikanen.  

              

Maar,

          Japan blijft het land van de rijzende zon waarvan een rode versie in zijn vlag prijkt. Ook een land bijna zonder zonne-energie waar men nu, na het grote ongeluk, toch weer begint met kerncentrales. Het is ook het land met een minimale isolatie van zijn huizen waar dus die zonnestralen meer dan welkom zijn. Ook een land dat dolgraag in zijn warme geysers baadt die worden verwarmd door het binnenste der aarde, waarbij wat zonnestralen ook welkom zijn bij begin en einde van zo’n badje. Dit volk dat een cultuur van harmonie en tradities koestert zal ongetwijfeld graag filosoferen en zijn voorouders vereren in de warmte van de zon. Die zij in fel rood afbeelden op hun trotse vlag. Bloedrood zeggen sommige van de Aziatische buren...  die hun oorlogsmisdaden verwijten.

Een volk ook, dat door Hitler werd bewonderd en dat zijn bondgenoot “in de verre” was in WOII. Hun fanatisme was berucht met hun kamikazes en het leek daarin op de Hitlerjugend. Ze vereerden hun keizer zoals de nazi’s hun Führer vereerden.. Ze kwamen, net als Duitsland,  pijlsnel het verlies van de oorlog te boven en werden ook dé industrienatie van de regio en exporteurs naar de hele wereld. En nu zien we Japan voorop en terwijl Duitsland op afstand volgt, beide landen snel vergrijzen en ontgroenen… en onstuitbaar in omvang afnemen. Maar Duitsland verweert zich (nog?) met een nieuwe instap in massa-immigratie wat Japan niet doet.. Een treffende parallel qua geschiedenis en ontwikkeling in de zelfde periode.

Zo filosofeerde ik een beetje, beschenen door de Marseillaanse winterzon, zittend aan de espresso in de Samaritaine in de vernieuwde Vieux Port, een van de laatste dagen van 2012. En besefte ook, dat ik woon in een stad met veel jeugd, die weer groeit. En die op een verbijsterende manier vernieuwt en uit zijn armoede tracht te ontsnappen. De blik in alles gericht op morgen… Met 2013 als aftrap in de rol van Culturele Hoofdstad van Europa.

De tweede stad van een, wat conservatief land, dat in bevolking ook groeit (als enige in Europa!). Dat zijn sociale model wat goud kost nog wanhopig verdedigt tegen de crisis in… , terwijl zijn werkeloosheid naar de 11% kruipt.. Het is ook op weg om het grootste land van de EU te worden en Duitsland dus te onttronen wat het aantal inwoners betreft. En mogelijk ook straks economisch de topper wordt: want enkel wie jeugd heeft kan welvaart (blijven) produceren! .          

Die zon bracht me weer op veel gedachten en omdat het geen zomer is kan er het geen zonnesteek zijn. Volg me als ook u de zon ziet schijnen want de laatste dagen van een jaar noden tot filosoferen. Iets afsluiten is namelijk ook iets opnieuw beginnen…

Dat zag de zon al miljoenen keren en vele voorvaderen filosofeerden ongetwijfeld ook in haar weldadige warmte. Het voorkwam niet dat het soms wat fout liep maar mogelijk wel dat het daarna ook steeds weer goed kwam.

Voor 2013 wens ik u mooi weertje, de nodige zon en veel optimisme toe. Dus óp naar een zonnig nieuw jaar, waarin optimisme broodnodig zal zijn. Dat ons, hoe dan ook, verder zal helpen.  

19 januari  2013