KAMELEONS, POPULISTEN EN GEWONE MENSEN.

Op zo’n titel kom je enkel als je Leon heet. Mogelijk ook omdat je ooit met zo’n verkleurend beest werd vergeleken. Wat je het beste als compliment kunt opvatten. Immers een kameleon verschiet van kleur, om te overleven. Of overkomt dit bewoners van “die grote stad in gigantische metamorfose”,

-Marseille dus-, eerder dan andere? Pusht je het daar vier jaren wonen, tot nadenken over diepgaand veranderen? Dat zou best eens kunnen…      

Gedragen wij mensen ons ook als kameleons? Veranderden wij in de loop der eeuwen echt en werden we zo bétere wezens? Een intrigerende vraag, omdat ook de maatstaven in de loop der tijden veranderden. Meestal wil een vraagsteller

niet terug naar de dagen dat onze voorvaderen de bomen verruilden voor de begane grond. Maar denkt hij aan een recentere periode. Bijvoorbeeld: ”Werd de mens echt beter, na die nieuwe boodschap van ene Jezus Christus?  De brenger van nieuw inzicht over wat “goed en kwaad” was”. Want, “Bemin uw naaste gelijk u zelve”, klinkt nogal anders dan het: “Oog om oog, tand om tand” van de voorgangers. Dus waarom niet eens geprobeerd om per blog, -en “en publique”-, bij deze vraag stil te staan? Ging de mensheid nou echt vooruit of hield het eigenlijk toch niet over?

Wat zeiden onze opvoeders er over?

Natuurlijk werd er vaak over deze vraag gedacht en zeker ook geruzied. In serieuze gesprekken en aan de borreltafels. Want we zouden graag willen, dat hierop een positief antwoord bestaat. Wat ook zou betekenen, dat het nóg beter kan worden met ons..

Zou de beroemde evolutietheorie van ene Darwin, niet ook voor ons gedrag kunnen gelden? Helaas ontbreekt in zijn geschriften daarover een expliciete kwalificatie. Een serieuze wetenschapper, -wat Darwin zeker was-, waagde zich liever niet aan zo’n netelige kwestie.

Waarom nu niet aan de opvoeders gedacht? Zouden zij vinden dat onze opvoeding hielp om van ons betere mensen te maken? Het feit dat kinderen moeten worden opgevoed, lijkt overigens het bewijs, dat een mens niet als “goed of slecht” wordt geboren. Maar langdurig moet worden gekneed tot iets wat men “goed of beter” acht. Dus zit het “goede” bij ons mensen kennelijk niet (via de genen of zo ) er bij geboorte ín gebakken…

Mijn oude moeder zei vaak, -bij het lezen van de krant of TV kijkend-, dat: “het er op vandaag veel slechter bij stond dan vroeger”. Zeker als ze nog een nare gebeurtenis in het nieuws vernam. Mijn tegenvraag, “Waarom dan al die eeuwenoude dorpjes met van die hoge muren waren omringd”, deed haar even twijfelen. Maar deed haar nooit van mening veranderen.  

Een geschiedenisleraar, had het over “beschaving”. En zelfs over “beschavingen”, dus meervoud. Wat suggereerde dat de mensheid “geleidelijk beschaafder werd” of zelfs van beschaving wisselde. Dus dat wij mensen, er stapsgewijze “op vooruit zouden gaan”. Vond hij dus dat de mensen, in de loop der tijden, in hun vóórdeel veranderden? Mijn herinnering helpt me hier niet echt, maar dit zou een belangrijke aanwijzing kunnen geven.

Verandert niet de mens, maar wel “de mensheid”?

Een woordenspel? Of zit hier toch een crux? Denk maar aan: “De kleren maken de man” en aan: “verzachtende of bezwarende omstandigheden”. Waarover rechters bij vonnissen plegen te spreken. Hieruit blijkt immers dat ook de “wetgever” er van uitgaat, dat er naast “schuldig zijn” ook “de omstandigheden rond de daad” meewegen in een eindoordeel.

Dat opent de weg naar de idee, dat de mens “an sich” niet goed of slecht is, maar dat “zijn gedrag” dat wél kan zijn. Omdat gedrag mede door de omstandigheden wordt bepaald, die een mens lang niet altijd in de hand heeft. Eigenlijk een prettig idee: mensen zijn meestal best goed en aardig, elk op zijn manier. Maar wát ze doen of láten, wordt nogal eens bepaald door omstandigheden op het moment van de actie.

Predestinatie bestaat niet. Dat vinden de meeste van ons: de mens heeft altijd een keuze want hij beschikt over een “vrije wil”. Maar de omstandigheden kunnen de keus wel sterk beïnvloeden. Zowel die op het moment van de “misstap”, maar ook eerdere omstandigheden kunnen een mens “geleidelijk” op een slechter pad brengen.

Zo redenerend lijkt het “juiste antwoord” gevonden te zijn. De mens is “an sich” niet goed of slecht, maar wordt “voor even”, door de omstandigheden die hem vormden of op het moment dwingen, tot “een goed of een slecht exemplaar“.

Daarbij is het complicerende, dat die “omstandigheden” meestal door een ander mens “individueel” of in een groepsverband geschapen werden of worden. Daarom wordt een mens ook weer als “een goed exemplaar erkend”, nadat hij zijn straf heeft uitgezeten. Zelfs als je ooit een politicus hebt vermoord, geldt dat. Dat leerden we kort geleden opnieuw.    

Dus “de omstandigheden maken de mens”?

Dat klinkt mooi “menselijk” en is ook wel prettig om te horen! Maar het betekent ook, dat je voor het maken van je keuzes voor: “bij wie je wil hóren en voor welke ideeën je gaat” ook zelf verantwoordelijk blijft. 

Dus zit de crux mogelijk daarin. “Wie vólg je, welke ideeën neem je over, met wie ga je in zee en wie steun je”. Zijn dat dus niet de vitale keuzes? Want bij deze keuzes bepaal je ook impliciet “waar je tégen bent en ook tegen wié”.

Nog een stapje verder gedacht: Als je jezelf als “nieuwlichter” op stelt, een afwijkende of nieuwe opinie uitdraagt en daarvoor ook bij andere werft, ben dan je eigenlijk niet nog in sterkere mate verantwoordelijk? Ook voor wat dáár van komt?  Immers dán ga je zelf, actief, voor “het veranderen” van die eerder genoemde omstandigheden. Die daarna ook andere mensen zullen beïnvloeden.

Werp je jezelf op als “leider of ziener” en tracht je anderen te overtuigen, van een andere keuze of een andere wereld, dan wordt je medeverantwoordelijk voor de gevolgen van die ideeën. Dat zagen we in Neurenberg en ook bij het fusilleren van ene Mussert  van de NSB.

Het betekent dus dat je goed moet nadenken over de ideeën waar je voor kiest of die je zelf ontwikkelt. Én ook moet beseffen wat je eigenlijk doet, als je “het voortouw neemt” en je verheft boven de anderen. Dus als je hen: “wil leiden of voorgaan”..

Dus zou de geschiedenis van het populisme kunnen helpen bij de zoektocht naar het  “beter worden van de mens”. De proclamatie van “de rechten van de mens”, voortkomend uit de Verlichting, die een hoeksteen van de democratie werden, was een essentiële zet tegen  het populisme. Gekozen bestuurders, die aan het volk verantwoording verschuldigd waren en die bij liegen of bedriegen moesten vertrekken… Het aantal volksmenners en hun soms  beroemde dan wel beruchte redes, is legio. Ene Hitler en

later Goebbels, ene Mussolini, ene Poujade in Frankrijk waren de eerste experts. Later zagen we Rudi Dutschke (RAF), Jean-Marie Le Pen (FN), Flip uit Vlaanderen, Jorg Haider, Berlusconi en zijn huidige clowneske opvolger. Ook Viktor Orban in Hongarije en Sarah Palin van de Teaparty, en in de Nederlandse lijn ooit boer Koekoek en nu zonder twijfel Geert Wilders.

Hoe breder de massamedia opkwamen, hoe sterker het populisme ging bloeien. Nu iedereen via “een google-tje” elk feit in een minuut kan checken, groeit en bloeit het

populisme als nooit tevoren. Sterker nog: die media werden een machtig wapen in de handen van populisten. Zie weer Berlusconi, maar ook ene Murdoch, huidige media-molochen. Je kunt het zien als de machinisten van moderne populisme-fabrieken. Politici kunnen die inhuren, zoals de republikeinse partij in de VS dat graag doet. Maar ook Obama c.s. wisten hier van wanten.             

Dus politici en populisten opgepast!

Noblesse oblige, betekent mogelijk ook, dat je zorgvuldig moet optreden als je “mensen vóór” wilt gaan. Of wordt hier enkel gedoeld op iets wat werd geërfd, dus op de verplichtingen die iemands afkomst meebrengt?

Welbewust feiten verzwijgen of verdraaien, -wat bijna de

definitie is van populisme-, is dus geen sinecure. Want dat is eigenlijk “omstandigheden willen veranderen”. En, zonder de overtuiging, dat die goeds zullen brengen. Dus tot iets zullen leiden wat “ons mensen goed zal doen”.

De vrijheid van expressie en denken, is hier ook van essentieel, democratisch belang. Maar die vrijheid is geen absolute. Veroorzaken uitgesproken woorden en gedachten maatschappelijk “niet acceptabele schade” aan mensen of aan hun waardigheid, dan kan de rechter je straffen. Ná een proces waarin ieder zijn gedrag op  behoorlijke wijze kon verdedigen.   

Dus ja: “Omstandigheden maken de mens”. Maar ook: “Hij/zij die zich verheft, neemt meer dan de gewone verantwoordelijkheid voor het gedrag van de mensen die hem/haar volgen”. Dus als je dat niet zorgvuldig doet, ben je een schadelijke kameleon.

De wetgever (ons parlement) dacht kennelijk ook zo, toen het “haatzaaien” bij wet verbood. Er zijn landen waar “belediging van een religie” een wettelijke overtreding is. Nederland kende tot voor kort ook het wettelijke “verbod op de godslastering”. Een bekend PVV-er werd  al voor haatzaaien aangeklaagd; en vrijgesproken. De vrijheid van het woord, won het.

Veel lastiger ligt het, als politici zich niet zozeer met beledigende woorden, maar door hun gedrag schuldig maken aan “volksverlakkerij” = een volks woord voor misleiding. Dus aan het opzettelijk onjuist voorstellen van zaken, meestal door feiten weg te laten of die te verzinnen. En misbruik te maken van een situatie waarin een mix overheerst van “onwetendheid en boosheid/frustratie”. Enkel de oppositie en de vrije pers kunnen dan tegenwicht bieden. Maar aan elke een TV zit een knop en een krant hoef je ook niet te lezen..    

Dus hoe zit dat nu met die kameleons?

Wie gelooft er nou echt dat Wilders niet gewoon wéét, dat de islam géén achterlijke godsdienst is? Zo’n 1,2 miljard mensen hangen die aan en moslims betonen regelmatig dat de tolerantie een groot goed is in hun religie. Maar hier is zeker sprake van een criminele minderheid die een geloof misbruikt. Maar wie noemt het katholicisme nou achterlijk, omdat zij ook ooit die wrede inquisitie instelde?

Gelooft u deze politicus ook nu echt als hij beweert, dat het Franse FN en de Oostenrijkse FPÖ niets van doen hebben met antisemitisme? Toch zegt hij het met droge ogen en ook bij herhaling. Omdat hij blind op wraak belust is: en nu tegen de EU,  op 25 mei!

Helaas: hij rekent gewoon weer op de linke mix (van blinde boosheid en ook “achterlijkheid”?). Die je ziet in een deel van zijn achterban.

Kennelijk zijn er dus ook soorten kameleons. Zij die van kleur veranderen om zich te beschermen maar ook andere die dat doen om te misleiden. Ons mensen rest dus niets anders dan te hopen op een goede opvoeding, op genoeg “goede mensen” die ons willen leiden en op het onszelf stellen van de goede vragen. Gelukkig zijn er ook “trucjes” die ons daarbij kunnen helpen!    

Tel eenvoudig hoe vaak een voorman echt bereikt waarvoor hij ooit zei te staan. Tel ook hoe vaak hij “nieuwe of andere oorzaken” van dezelfde problemen aanwees. En bezie hoe hij omgaat met medestanders, zijn politieke collega’s en met de pers!

Blijken die scores aanzienlijk hoger dan die bij andere van zijn soort? Wel, dan heeft u zeer waarschijnlijk van doen met een dol geworden kameleon! Die eigenlijk niets anders kán dan voortdurend veranderen. Van onderwerp, van schuldige en als het moet ook van kleur…

Dat zijn symptomen van een ernstige, moderne ziekte! Waartegen gelukkig ook een vaccin bestaat. Gezond wantrouwen, een redelijk geheugen voor gedragingen en af en toe eens wat “na-googelen”. En wat denkt u van deze scherpe test: “Zou je de betrokkene ooit benoemen als je executeur testamentair”?     

Maar,

sommige amateur-astronomen zijn ongerust. Omdat die mysterieuze, grote rode en snel roterende vlek op Jupiter, nu snel aan zichtbaarheid verliest. De diameter werd al langer kleiner: die was ooit 40.000 km en binnen een eeuw werd het 20.000. Nu meet men nog maar 15.000 km. Is dit een teken van de aanstaande ondergang van deze al zolang bewonderde rode gasbol? Die je al met een kleine telescoop zo mooi kunt zien.

Gelukkig komen er vooralsnog geruststellende geluiden uit

professionele kringen. Daar waarschuwt men voor vertekeningen in de waarnemingen. Omdat er vele wolken en nevels het zicht naar daar belemmeren, voor waarnemers op de aarde. Die “rode tornado” daarboven, blijkt overigens ook langzamer te roteren dan hij vroeger deed. Maar er blijft vooralsnog toch twijfel…

Dus: hoog tijd dat telescoop Hubble er eens naar kijkt! Van die zijde is beloofd dat het in de komende maanden gaat gebeuren. Daarna zal de sonde Juno, -die er ook langs komt-, nog even meehelpen. En ook Galileo, -die al vanaf 2011 die kant op reist-, zal in juli 2016 Jupiter bereiken en dan ook meekijken. Dus die rode Jupiter  zal werkelijk niet ongemerkt kunnen eclipseren… 

Het is aandoenlijk om weer te zien, hoe de mensheid zich zorgen maakt over events in het zo verre heelal. Is het niet een beetje een vlucht uit de werkelijkheid? Om niet teveel te hoeven kijken naar de narigheid dichterbij? Dat wordt kennelijk steeds verleidelijker. Zie de groeiende belangstelling voor de wereld, die miljarden lichtjaren van ons is verwijderd.

Mogelijk is er ook hier sprake van zo’n “kameleon-effect”?

Daar zou u ook wat over kunnen mijmeren op uw plekje in de warme, bijna-zomerse, zon… 

Hoe dan ook: wij wensen u, -waar u ook bent-, weer veel mooi weertje toe.

17 mei 2014.